I denne kyrkja dyrkar dei sin eigen altervin

Denne saka blei fyrst publisert 6. september 2022.

Dagleg leiar Audhild Årøen kallar det «eit lite mirakel» at det no lyser eirgrønt når føremiddagssola treffer dei potente vekstane som omkransar Ila kyrkje.

Det er lite som minner om at den trafikkerte hovudvegen Ring 2 bråkar eit steinkast unna. Når raudvinen blir skjenka til synet av druerankane framfor den gyldengule kyrkja, kunne ein like gjerne vore i ein italiensk landsby som i Oslo sentrum.

– Det er slik vi pleier å ha det her, då. Vin og kaviar til lunsj, seier sokneprest Knut Rygh spøkefullt om druesafta som først og fremst har nattverd som formål.

Den mørke glasflaska han løftar har vore «lagra» på kyrkjekontoret sidan 2019.

– Det som er spennande, er at ein aldri heilt veit korleis den er. Skal vi prøve?

Men kan han drikkast?

Idet presten skrur av korken, byrjar den raude væska å bruse. Han og dagleg leiar trekk ein lett skeptisk mine.

– Det veit eg ikkje om er eit godt teikn... seier han, lett uroa, men med eit smil.

– Dette er interessant.

Han set tuten til nasen og sender flaska vidare rundt bordet, framleis usikker på om vinen er drikkbar.

– Eg trur ikkje dette er så gæli, ser du, konkluderer Rygh etter ein liten smak.

Det som etter kvart har blitt eit artig – og teologisk – prosjekt, starta eigentleg som ei praktisk løysing på eit irriterande problem. For murveggen framfor Ila kyrkje blei stadig tagga på, og å vaske eller male over nytta aldri særleg lenge.

«Kan de ikkje plante vinranker?», spurde ein kyrkjegjengar som hadde prøvd det same heime.

No breier vinplantene seg så frodig at muren ikkje lenger er å sjå, og sokneprest Rygh løfter vekk blad og greiner før han tar tak i ein klase. Innimellom dei bitte små grøne knottane, har ei og anna nesten-blå drue sprotte fram.

Ein ny sesong er i emning.

– Ser de laget ligg rundt drua – det kvite der? spør soknepresten.

– Det er gjær! Alle område i verda har ulik gjær, og den er heilt spesifikk for det geografiske området. Når du ikkje tilset gjær i vinlaginga, men brukar gjæren som kjem naturleg frå skalet, så blir vinen laga på den krafta som er akkurat her, seier Rygh entusiastisk.

– Dette er den unike gjæren, og vinen, frå Iladalen.

[ Tore Nærland og sykkelen hans har blitt velsigna av paven og sikta på med kanonar ]

Det sakramentale bedet

«Åker» er ein relativ storleik i Oslo sentrum. For det trusopplærar Alf Martin Lie peiker på, ser meir ut som eit bed kor det veks eit par handfullar kornaks.

Ifølgje staben er det berre éi avling som har gitt nok korn til å bake brød. Då gjekk dagleg leiar Årøen rundt med ei krukke korn i veska i over ei veke, og brukte alle stunder til å skilje klinten frå kveiten for å rekke å male mjøl før bispevisitas.

Typen kveite dei gror? «Mirakel», sjølvsagt.

For tre år sidan stod Oslo-biskop Kari Veiteberg framfor vekstane og braut Ring 2-brød og skjenka Jesu Ila-blod – ein milepæl for kyrkjelyden som vil vere grøn og jordnær.

– Vi kallar det «kortreist Kristus», seier sokneprest Knut Rygh.

– Det er ganske stilig, for innhaldet i nattverdselementa kjem jo ofte frå Frankrike eller Ukraina. Men her kom jordas element frå kyrkjas grunn. Teologisk likte eg det.

[ Før minnegudstenesta er det kaos i kyrkja. Brått forandrar rommet seg ]

Underet i hagen

Sidan dei første vinplantene i 2016, har hagen eskalert, og sidan fått eit namn: Klosterhagen.

Med pengar frå bydelen, frivillige hender og ivrige tilsette, er mais, jordskokk, gulrøter, grønkål, minst tre typar mynte og gigantiske squash blant det som i ulik grad bognar hausteklart i ein oase ved kyrkjetrappa.

Når trusopplærar Alf Martin Lie inviterer ungar i nabolaget til barnesong på onsdagar, syng dei, kvar vår og kvar haust:

«Bare se hva som kan skje, når et bitte bitte bitte lite frø blir lagt i jorda. Ingen skjønner hva som skjer, når et bitte bitte bitte lite frø blir lagt i jorda», som det heiter i salmen.

I handa får ungane ei handfull bitte små frø, legg dei i jorda, og får undre seg over mysteriet som har skjedd når dei i september står der med ei gulrot i handa.

– Eller, det er regnbuerøter, presiserer Lie.

– Det er gøy å kunne vise barna at også gulrøter kjem i ulike former og fasongar, og at noko så lite som du først nesten ikkje kan sjå, kan bli til noko stort, både fysisk og, kall det, åndeleg.

Sokneprest Rygh meiner hagen er bevisst «mangfaldig», og han ser på det heile som ein del av profilen til Sagene og Iladalen kyrkjelyd.

– For folk som veks opp her og lever her, tenkjer eg det er viktig at vi som kyrkje er bevisste på vårt forhold til naturen, og kor avhengig vi er av den. Vi ønsker å vere ein diakonal, grøn kyrkjelyd, kor vi midt i byen er kopla på elementa.

---

Sagene og Iladalen kyrkjelyd

• Kyrkjelyd sentralt i Oslo, som omfattar «dem som bor på vestsiden av Akerselva i Sagene bydel», ifølgje nettsida.
• Har to kyrkjer, Sagene (1891) og Ila (1941).
• Driv mellom anna med aktivitetar for barn, samtalekafear, unge-vaksne-kyrkjelyden MER og eit aktivt julemesse-miljø.
• I 2016 starta plantinga av det som no er Klosterhagen – dels eit samarbeid med bydel Sagene.

---

Overskot frå jorda

«Klosterhagens mor», dagleg leiar Audhild Årøen, har fått ein ekstra (frivillig) stillingsprosent som plantedyrkar, jordstellar og hagekoordinator, som strekk seg ut over arbeidstida ved kyrkjekontoret.

– Eg hugsar den første langøkta i hagen, ein frilaurdag der eg kjente behov for å ta dei første spadetaka i jorda. Eg jobba i ti timar, men kjente at eg blei fylt med berre meir og meir energi. Dette har vore livgivande, seier ho, salig, og trekk raskt fram dei frivillige.

– Folk har droppa helsestudio for å komme hit og bere tungt, andre har komme med sitt kunstnariske blikk og lagt stein, og i løpet av sommaren har mange sørga for å halde hagen levande. Det er det eg meiner med mirakel, seier Årøen, og peiker tilbake på det første ho sa denne solfylte morgonen i Klosterhagen.

I tillegg til dei ikkje-byråkratiske tildelingane frå den velvillige bydelen Sagene, har rette hender komme til kyrkja i rett tid.

– Vi har ikkje vore så mange, men folk har komme med akkurat det dei kan by på – og det har vore heilt perfekt, seier den daglege leiaren, og kikkar rundt på alle vekstane som skal på bordet på nabolagsmiddagen dei inviterer til kvar haust.

Fulle flasker i bokhyllene

Dei freistande råvarene står ubeskytta midt i hovudstaden. Men så langt har kyrkja blitt spara for dei verste rova – bortsett frå årets chiliplanter, og når folk kjem frå Gjøvik for å fylle fleirtals bereposar med vinblad til matlaging. Det har skapt utfordringar for «vinbonden» Knut Rygh, men kvart år har det blitt avling likevel.

– Kva synest kyrkjelyden om vinen?

– Det er iallfall ingen som har sagt noko negativt, seier soknepresten lattermildt.

Trass i produksjonen på opptil 20 flasker i året, står ikkje konsumet dertil.

– Utfordringa vår er faktisk å få brukt vinen meir. Vi vil vere ei kyrkje som er open for alle, og derfor serverer vi glutenfritt og alkoholfritt til nattverd. Vi kan heller ikkje sette flasker på bordet på eit soknerådsmøte.

«Sokneprestens himmelske port» er namnet på den seinaste tappinga, i namnets definitive dobbelttyding. Vinen – og druene, kornet, gulrøtene og graskaret – kan vere ein inngang til det heilage, meiner Rygh, noko kyrkjelyden også får smake på på hausttakkefest-gudstenesta om litt.

– Tenk når du har jord og eit frø i den eine handa og gulrot i den andre, så er det liksom det same, berre at jorda har transformert frøet til ei gulrot. Det er dei same atoma. Og i det kan du undre deg veldig over skaparkrafta som heile tida er i oss og rundt oss.

– Det underet ... Viss vi berre kjøper ein squash på butikken, går vi litt glipp av tanken på det.

– Vi skjønar det aldri likevel, men Klosterhagen er med på å hjelpe både oss og kyrkjelyden til å ta innover oss at: Jammen meg lever vi midt i eit mirakel.