Linn Sæbø Rystad takka ja til å bli den andre kvinnelege hovudpastoren i Frikyrkjas historie

Det er siste dagen i oktober 2001. 16 år gamle Linn Sæbø sit på bakarste benk på kyrkjelydsmøte i Kristiansand Frikirke saman med fire venninner.

Linn har overtalt dei om at det er viktig at dei er der i kveld for å bruke sin nyerverva stemmerett. Dei diskuterer seg imellom. Kvifor seier ingen det som må bli sagt? Dei blar i biblane på leit etter ein skriftstad som kan låne dei autoriteten dei treng.

Linn hadde ikkje planlagt å gå opp på talarstolen denne haustkvelden, men ei kjensle som ho skal kjenne på mange gonger seinare i livet melder seg. Nervøsiteten blir skuva til side for eit engasjement som boblar så sterkt at det ikkje kan leggast lok på.

Frå talarstolen les ho frå Romarbrevet 2,11: «For Gud gjer ikkje forskjell på folk». Det synest venninnegjengen summerer opp det dei meiner om kvinners rett til å bli prestar i Frikyrkja.

---

Linn Sæbø Rystad

  • Universitetslektor, snart fyrsteamanuensis
  • 35 år
  • Født og oppvaksen i Kristiansand.
  • Gift
  • Disputerer 12. mars på MF med doktorgradsavhandlinga: Overestimated and Underestimated: A Case Study of the Practice of Preaching for Children with an Emphasis on Children’s Role as Listeners.

---

Eg sat på lesesalen med teologisk faglitteratur og fekk den eine religiøse opplevinga etter den andre.

—  Linn Sæbø Rystad

Kamplysten og tøff i trynet

Det er det nokon likar å kalle årets fyrste vårdag. Men utanom intenst fuglekvitter er det lite som vitnar om gryande vår på Grünerløkka i Oslo. Eit tynt lag skodde legg eit formildande slør over daudt, brunt lauv og nesten folketomme gater i ein korona-nedstengt hovudstad.

Linn Sæbø Rystad bur rett borti høgget, og kjenner kafeane og parkane her ut og inn. Mykje har forandra seg sidan den dagen i Kristiansand Frikirke i 2001, men engasjementet for kvinners plass i kyrkja står ved lag. For ti år sidan blei ho som andre kvinne nokosinne hovudpastor i Frikyrkja.

– Eg var kamplysten og gira. Eg hadde nok vore litt mindre tøff i trynet i dag, seier Rystad om å som nyutdanna teolog på 25 år bli hovudpastor og dagleg leiar for ein av dei store kyrkjelydane i Frikyrkja: Oslo Vestre Frikirke.

– Eg forstod nok ikkje kor stort ansvar det innebar, og eg var litt «ung og dum». Men det gjekk seg til.

Linn Sæbø Rystad

Urettferdig behandling

Men ikkje alt blei betre med tida. Etter nesten fire år i jobben gjekk Rystad ut i pressa og fortalde om korleis kvinner i kyrkja blei haldne nede med hersketeknikkar. I Vårt Land blei ho omtalt som «frontfigur i en debatt om kvinners stilling i norske menigheter».

– Eg var vel kanskje det. Eg hadde ein ungdommeleg reformasjonstrong, og synest det var forferdeleg urettferdig å bli behandla annleis sidan eg var kvinne.

Ho opplevde at mange sleit med at ho tok plass. At det plutseleg var ei dame som tenkte at ho hadde noko å seie om teologi, kyrkjeleg forfatning og organisering.

– Det verka som fleire opplevde det som ganske trugande. Eg er ikkje redd for å ta teologiske diskusjonar, tvert om, eg synest det er spanande,

I dag har Rystad større forståing for at ikkje alt var på stell berre få år etter at ein opna for kvinnelege prestar. Dessutan fekk ho også mange gode tilbakemeldingar. I starten kunne ho oppleve at eldre kvinner kom til ho etter gudsteneste og var på gråten fordi det var så stort for dei å ta imot nattverd frå ei kvinne.

---

4 raske

  • Gud er: Alltid der og alltid meir, større og annleis enn eg forventar.
  • Eg klarar meg ikkje utan: Familien.
  • På gravsteinen min skal det stå: Alt av nåde.
  • Boka alle må lese: De blåeste øyne av Toni Morrison.

---

Blei åtvara mot Oslo

Om ei veke skal Rystad disputere med doktorgradsavhandling si på MF vitenskapelig høyskole, der ho har arbeidd sidan 2015. Her har ho forska på korleis barn responderer på forkynning.

Sjølv hadde Rystad barndommen sin i Kristiansand Frikirke. For ho har det vore heilt sjølvsagt å tru på Gud. Då ho blei elleve år forstod ho at folk meinte at ho måtte ta eit aktivt val til det å tru.

– Ja, ja. Så klart vil eg det, tenkte eg berre då. Det betyr ikkje at eg aldri har tvilt, eller at ting aldri er vanskeleg, men trua har alltid vore der.

For Rystad er trua noko trygt som ligg i botn. Tanken om at det er nokon større enn ho sjølv, nokon som tek ho imot, er god. Som eit eksistensielt sikkerheitsnett.

Men sjølv om Rystad aldri har mista trua har andre uroa seg for det.

– Nokon i kyrkja heime åtvara meg mot å flytte til Oslo for å studere teologi, for då går det gale.

Rystad ler godt av minnet i dag, og innser at ifylgje den velmeinande rådgjevaren har det kanskje gjort akkurat det. Gått gale.

– Eg har ikkje mista trua, men eg har blitt meir liberal, i alle fall i sosialetiske spørsmål. Og personen fekk rett i at teologistudiet endra trua mi, men til det betre. Det styrka ho. Eg sat på lesesalen med teologisk faglitteratur og fekk den eine religiøse opplevinga etter den andre. Eg synest det var heilt fantastisk, og framleis er det der eg hentar bensin til trua.

På eit eller anna tidspunkt må ein setje strek. Ein kan ikkje halde på med den debatten heile tida.

—  Linn Sæbø Rystad

Bytta kyrkjesamfunn

På eit tidspunkt kjente Rystad at ho og Frikyrkja gjekk i ulike retningar. Det meir liberale synet, saman med at ho i den nye jobben på MF skulle vera med å utdanne folk til stort sett å arbeide i Den norske kyrkja gjorde at det kjendest naturleg å skifte kyrkjesamfunn.

– Kva legg du i at de gjekk i ulike retningar?

– Det er sikkert mange som er veldig ueinige med meg i dette, men eg opplevde at det blei meir tendensar til innovertenking. At me 22.000 medlemmane i Frikyrkja Noreg har funne den rette måten å sjå trua og verda på, og det som er utanfor er litt skummelt.

Ho opplevde også at det blei eit vanskelegare klima for å diskutere teologi. Dessutan gjorde det at kyrkja og staten skilte lag det mykje enklare å melde seg inn i Den norske kyrkja.

– Heilt prinsipielt meiner eg at kyrkja skal styre seg sjølv. Så når det forholdet blei løyst kjente eg meg komfortabel med å gå over. Også har eg blitt meir glad i liturgi med åra.

Å setje strek

Rystad påpeikar at sjølv om ho har meldt seg inn i Den norske kyrkja slepp ho ikkje unna spørsmålet om kvinnelege prestar. Det synest koma opp med jamne mellomrom, også der.

– På eit eller anna tidspunkt må ein setje strek. Ein kan ikkje halde på med den debatten heile tida. Det må vera lov å ha ei meining utan å ta det opp som tema i avisa om att og om att, og på den måten påføre ei gruppe som har blitt marginalisert og stått utanfor endå ein runde med å vera nøydt til å forsvare seg sjølve. Eg er med på å utdanne nye, unge prestar, og eg synest det er veldig kjipt at dei må ta same runde. Eg håpar at dei er ferdige med det snart.

Rystad høyrest oppgitt ut. Set seg litt tilbake og tenkjer seg om.

– Samtidig er det skummelt med ei samfunnsutvikling der ein ser meir ekkokammer og der ein ikkje kjenner folk på tvers av si eiga vesle boble. Og bakgrunnen min frå Frikyrkja har lært meg at det på ingen måte er slik at konservative er forferdelege menneske.

Eg skulle ynskje eg hadde med meg den fromheiten eg hadde som 19-åring.

—  Linn Sæbø Rystad

Plagsame grånyansar

Sjølv kan ho lengte tilbake til ungdomstida då verda var meir svart-kvit. Når grånyansane ikkje kom å øydela for ei klar overtyding.

– Eg skulle ynskje eg hadde med meg den fromheiten eg hadde som 19-åring. Tanken om at eg hadde forstått ting og at slik og slik er verda. Samtidig romantiserer eg det kanskje litt. Eg var også eit barn som sat på sundagsskulen og tenkte «det der er eg ikkje sikker på om eg er einig i, sundagsskulelærar».

Rystad ler mykje når ho tenkjer tilbake på seg sjølv som barn. Korleis ho kunne stille seg opp på ein stol for å proklamere eigendikta forteljingar for å kjempe til seg merksemda i syskenflokken eller korleis ho som 3-åring etterlikna sitt store forbilde, farmor, på klingande austlandsk: «Se hvilken herlig dag Gud har gitt oss!». Strengt tatt meiner ho foreldra burde ant framtidig presteteneste. Og sjølv om ho stilte kritiske spørsmål ved sundagsskuleundervisinga har mange av dei klassiske bibelforteljingane derifrå sett spor.

Av tekstane i Bibelen er det nemleg historiene i Det gamle testamentet som gjev Rystad aller mest. Der Paulus er for flink og vanskeleg å kjenne seg att i viser historiene om Jakob og Josef at det er rom for feil. Gud er med dei likevel.

Linn Sæbø Rystad

Draumen om sklitaklingar

Sjølv har for så vidt Rystad sett på seg sjølv som ei klassisk «flink pike». Likevel har ho kjent på å ikkje passe heilt inn i det kristne jenteidealet. Til det tok ho for mykje plass. Meinte for mykje. Snakka for høgt.

Men i det andre miljøet som betydde mykje for ho var det heller ikkje berre lett. Her var ho for kristen, for snill. Ho korkje drakk eller banna, og vennene tulla med at viss Rystad gjekk frå «kraftsalva» herligland til herligfred måtte dei passe seg.

For det var nemleg ikkje prest eller forskar Rystad trudde ho skulle bli. Nei, ungdomsdraumen var å flytte til Japan for å bli fotballproff, slik som Hege Riise. Ho satsa på idretten og trente kvar morgon og kveld. Men då ho i ein hovudduell fekk sin femte hjerneristing, utløyste det kronisk migrene.

Utanfor kafeen på Grünerløkka er bakken bar og våt. Perfekt for sklitaklingar, kan Rystad framleis tenke når ho går på tur. Å gå rolege turar er det einaste treningsforma ho no kan bruke utan å få migreneanfall eller smerter på grunn av fleire kroniske beinskadar.

– Det gjer noko med sjølvkjensla å gå frå å vera superaktiv til ikkje å kunne trene i det heile.

Det å vera pastor på sjekkemarknaden i Oslo er ikkje berre-berre.

—  Linn Sæbø Rystad

Tinder-suksess

Likevel er fotballen noko som framleis gjev mykje glede i kvardagen. Å sjå på premiere league med mannen Martin er eit høgdepunkt. Eller Champions league, eller Bundesliga, eller å spele Fantasy league på MF eller med familien.

Ekteparet Sæbø Rystad sin kjærleikshistorie er som henta ut av ei datingteneste-reklame. På ein fredag meldte Linn seg inn på Tinder. Dagen etter byrja ho å snakke med sin framtidige ektemann, som ho møtte på date på onsdag. Etter den kvelden sletta begge appen. Det at ho meldte seg inn i utgangspunktet var etter lang tid med frustrasjon over kristne gutar.

– Det å vera pastor på sjekkemarknaden i Oslo er ikkje berre-berre. Det var ein «deal breaker» for mange. Eg opplevde at kristne gutar hadde ein lei tendens til å enten setje meg på ein ikkje-romantisk pidestall eller synest at det var problematisk teologisk eller relasjonelt at eg var pastor.

For Rystad var det herleg at Martin sitt svar på at ho var prest var: «Åja, kva gjer du då?».

– Hadde du sagt til 19 år gamle meg at eg skulle gifte meg med ein mann som ikkje var kristen hadde eg trudd du var gal.