Sett, avslørt og elska

Skjermen på iphonen til pater Josef Ottersen viser eit ikon av ein halvmåne. Klokka er 09.55, og ingen telefonar eller meldingar gir lyd før om fem minutt. Kvar dag fram til klokka ti har han «ikkje forstyrr»-modusen på.
Det er spesielle omstende som gjer at uroa må minimerast. Den katolske presten er sjukmeldt på fjerde månad.

Men det er ikkje berre på grunn av sjukdommen at Ottersen treng ro. Hans «ikkje forstyrr»-tid med Gud har lenge vore ein måte å bli forandra på. Pater Josef treng ikkje alltid å be med ord eller tankar, eller konsentrere seg om noko spesielt. Å berre vere stille i St. Joseph-kyrkja i Oslo, her han no står framfor det høgreiste alteret, rotfester han i Gud.

– Og av og til har eg vanskelege bønestunder, kor eg føler at eg ikkje opplever noko som helst. Då eg studerte, sovna eg nokre gonger.

Bøna verkar likevel, ifølge pateren.

– Nokre dagar seinare har eg blitt overraska over at eg har hatt større omsorg eller meir kjærleik enn eg skulle tru, seier han.

– Det er umogleg å vere i Guds nærvær utan å bli påverka av det. Det er som å vere i ute i sola – det skjer ei fysisk forvandling i huda, og du blir brun. Slik er det òg når me er framfor Guds åsyn. Då blir sjela vår forvandla. Og det går ikkje an å bli solbrent.

– Det er eit ganske trygt solarium.

Trua må forandre liv

Tidlegare i november skapte det merksemd då sju prestar svarte på spørsmål om fyll og sex i beste sendetid på NRK. Deltakarane i programmet «Ikke spør om det» blei på éi side hylla for å vere ‘som folk flest’. På ei anna var det nokon som stilte spørsmål.

– Viss det skal vere eit poeng å vere kristen, må det forandre liva våre. Kva er elles poenget? spør pater Josef.

Slik kom motsvaret «Bare spør om det» frå Den katolske kyrkje, ein video som har blitt sett i tusental på Facebook og Youtube, og har hausta takksemd og skryt. Ottersen er ein av prestane i filmen.

– Reglane og tradisjonane våre handlar om korleis me lettast får tilgang til Guds nåde. Eg skammar meg ikkje over å forkynne at eg trur det finst ein veg.

Når folk hevdar at læra til den katolske kyrkja er utdatert og diskriminerande, følger ofte argumentet «me er trass alt i 2020», fortel pateren. Det avviser han blankt.

– Viss noko var sant for 2.000 år sidan, så er det jo sant i dag òg.

Men Ottersen har ikkje alltid vore like trygg på presterolla si. Det sat nemleg langt inne å innrømme at han var kalla til teneste.

Josef frå Assisi

Om lag 800 år etter den kjende helgenen Frans, blir også ­Josef fødd i Assisi i Italia. Kunstnarforeldra hans er dregne mot det ­vakre landskapet og den religiøs­e auraen i byen. Dei er konverterte katolikkar, tørste og ivrige etter å leve i trua.

Søskenflokken blir til slutt åtte, og dei veks dei fleste åra opp på Tromøya utanfor Arendal. I barndommen kunne «kvart måltid vere ei preik», seier Ottersen.

– I tenåra syntest eg det var sjukt irriterande då pappa kom og sa eg måtte gå frå dataen fordi me skulle be. På eit tidspunkt var eg dritlei av at dei skulle prate hòl i hovudet på oss om Gud og mirakel. Eg vil nesten gå så langt som å seie at det drap nysgjerrigheita mi ei stund, seier han og ler.

– Eg håpar ikkje dei skal lese dette, spøker pateren.

No innrømmer han at foreldras glød har hatt mykje å seie for vegen hans til presteteneste. Eit anna viktig steg tok han på ein særs spesiell tur til Roma.

Eit heilag møte

Elleve år gammal var Josef Ottersen ministrant i kyrkja, og hjelpte presten med å bere lys og røykelse. Sjølv om han eigentleg var for ung til å bli med på tur, fekk han henge seg på ei ministrantvalfart til den italienske­ hovudstaden.

Reisefølget hadde ordna audiens hos Johannes Paul II. Idet gruppa sto stivt oppstilt rundt paven for å sikre seg eit bilete, kom ein kardinal gåande mot dei.

– Han vinka to-tre av oss fram. Først lurte eg på om me skulle byte side på biletet eller noko. Men i tillegg til presten vår og ein vaksen leiar, vinka kardinalen på meg.

– Eg fekk ta paven i handa og helse på han. Det var sjølvsagt ein inspirerande augneblink, og alle andre hata meg for det, seier han med eit lurt smil.
Vel heime seier Ottersen orda høgt for første gong: Eg trur faktisk eg vil bli prest når eg blir stor.

Dei rette grunnane

Men den tanken fekk ikkje bli veldig lenge. Uti tenåra forsøkte han nærmast å flykte frå kallet som murra i bakgrunnen. Ottersen byrja å studere film i ­staden. Han gjorde det særs bra i faget, og ein karriere som filmregissør kom innanfor rekkevidde.

– På same tid betydde fellesskapet med andre unge katolikkar mykje. Når titusenvis av katolske ungdommar er på festival, kneler ned for Kristus, og er heilt stille saman... Det fyller meg med ein fred. Det er noko himmelsk som er vanskeleg å skildre, fortel han.

Trass dette glimtet av himmel, insisterer Ottersen på sitt jordlege levebrød. Ja, han kjenner på ei dragning mot å bringe Jesus til ungdommar – men ikkje som prest, held han fast.

Men det er fram til han står med tilbod om fast filmjobb. Då står svaret klart for han: «Nei».

– Eg kjente at det ikkje gav meg nok, anna enn at det føltes digg å ha suksess. Nettopp dét gav meg ei tillit til at eg gjer dette av dei rette grunnane. Det er ikkje ei mangel på betre alternativ. Det er noko ‘irriterande’ med at Gud fortsatte å lokke meg på trass av mi eiga vilje.

Idet han torde å erkjenne kallet, fall han til ro.

– Viss Gud kallar meg, får han gjere dette ­mogleg, tenkte eg. Omsider følte eg harmoni ved det, ein fred over at eg var på rett veg.

Ute på djupet

Men i iveren etter å gjere Jesus synleg, har livstempoet gått farleg fort. Mannen som alltid har fått til «alt», blei plutseleg tvinga til å stoppe opp, for første gong sidan ordinasjonen for tre år sidan. Kroppen sa at nok var nok.

Heime frå ein Italia-tur i februar, fekk han ­hovudpine. Sidan har den ikkje sleppt det strame grepet. Kroppen er anspent og tom for krefter. 31-åringen har prøvd massasje, kiropraktor, legehjelp, psykolog, kloster-retrett og prestesamtalar.

– Kan det ikkje ha ei forklaring? Noko eg kan ta ei pille for, slik at eg raskt berre kan leve som før, spurde eg meg sjølv.

Sjølv om tilstanden også er fysisk, har den ­kanskje først og fremst blitt ein kamp i paterens eige, indre liv.

– Eg trur noko av grunnen til at eg blei sjuk, er dei store forventningane eg har til meg sjølv. Perfeksjonismen er ei sårbarheit i meg, denne lengsla etter å bli anerkjent. Stoltheit er mi største synd.

Leirar, undervisning, messer og reiser har blitt byta ut med gåturar og stilletid. Den unge presten, full av arbeidslyst og talent, har måtta trekke seg tilbake. I pausen har han avslørt noko sårbart.

– No jobbar eg grundig med å forstå kvifor det å få merksemd, og få ting til best, er så viktig. Det er fint at ein vil gjere sitt beste. Men det har slite meg ut.

På vegen mot nye krefter, har han måtta rive ned nokre murar i seg sjølv. Presten har overgitt seg, og lagt merke til nokre sår han treng å lege. Pateren har kome fram til noko sentralt, men det har kravd at han måtte innrømme noko:

– Ein prest sa til meg: «hugs at Gud elskar deg». Då var min første reaksjon: «Pfffft! Kom igjen, det blir for dumt». Men det banale er kanskje det ­sannaste. Eg har berre ikkje anerkjent den ­sanninga djupt nok.

Til det inste

Ikledd den høgtidelege kvite preste­kjolen, siterer Pater Josef ein leirsong frå KFUK/KFUM: «Jeg er sett, avslørt og elsket». Den har treft han den siste tida.

– Me er så flinke til å lage oss masker. Det er eit kjempeparadoks: På den eine sida er ein redd for å bli avslørt. Ein vil ikkje at andre skal sjå kven ein eigentleg er, kor håplaust livet er. Samtidig lengtar ein jo etter å bli sett for den ein er. Det er både eit ønske og ei frykt.

Gud ser og avslører – men han elskar. Det nærmar­ Ottersen seg å ha tillit til.

– Når me er ærlege overfor Gud, er det ei kime til frelse. Me er alle djupt såra på ulike måtar. Dei såra er det berre Gud som kan lege. Me må ikkje få orden på liva våre for å fortene Gud sin kjærleik.

Å tørste er å tru

Gud har svart på Ottersen sine bøner om stort og smått oppigjennom. Men dette halvåret har han faktisk ikkje bede om å bli fort frisk.

– Eg ber heller om at eg er eit betre menneske når eg kjem ut på andre sida. Det er ikkje ein ­revolusjonerande idé at det er Gud som fiksar, og ikkje eg sjølv. Men no er eg i ferd med å lære det på eit djupare plan.

– Kor er Gud i den tilstanden du er i no?

– Eg har ei kjensle av at eg skal bygge opp eit nytt gudsbilete, på eit vis. Så det er litt ope ­akkurat no. Eg trur ikkje heile gudsbiletet mitt skal rivast ned, men at det snarare er noko som må rivast ned i meg.

Trass ei tid i denne skuggedalen, veit pateren godt kva som gjer trua fast likevel.

– Så lenge eg har ein lengsel og ein tørst etter Gud, så er eg trygg.

Allereie kan Ottersen sjå at krisa har gitt han visdom. Når han skildrar kva tru er, kallar han ho ei gåve. Gåva er at me klarer å stole på Gud si miskunn:

– Det motsette av tru er ikkje tvil, men ei tilbaketrekning, basert på frykt og at det å vere seg sjølv er nok. Det som blir selt av verda som det største målet for fridom og individualisme, er eigentleg ei forbanning: Me sjølv må bere byrden av ­eksistensen vår.

– I staden for å gøyme oss for Gud, bør me opne oss, og la han gi livet vårt meining.

Viruset kom, mennesket blei lite

Dei kreftene pater Josef no samlar til 40 prosent jobb, brukar han med ei gruppe på truskurs. Der møtest 40 nysgjerrige personar, som på ulike måtar er på jakt etter tru. Nokre lengtar etter noko robust å basere livet ditt på, andre søker ei djupare meining, enkelte ein gudsrelasjon.

– Ein ser kanskje føre seg at det er dei kvithåra frå Den norske kyrkja som kjem, men det er ei veldig interessant gruppe denne gongen. Fleire er unge og ateistar.

Då viruset kom, og stengde heile kvardagslivet, måtte mange tenke seg om, trur pateren.

– Viss livet ditt har bestått av å tene nok pengar i løpet av veka til å kunne ta ein fest på laurdagen, og du ikkje kan gjere det lenger – kva er meininga med livet då?

– Pandemien seier noko om vår menneskelege sårbarheit. Me har trudd at me er uovervinnelege. Eg trur mange kanskje har blitt litt skremde over at noko frå naturen kan setje heile verda på spel. Då blir me ganske små.

– Eg trur det sunnaste me menneske kan gjere, er å plassere håpet vårt i noko me ikkje kan miste. Og det me ikkje kan miste, er det uendelege. Det er berre det himmelske håpet som er robust nok til å bere gjennom eit heilt menneskeliv.

Å få røre det evige

Idet pateren opnar dørene til den folketomme St. Joseph-kyrkja, kneler han ved terskelen til kyrkjerommet, og teiknarn seg med korset. Han peiker mot det raude lyset som står tent på alteret. Han er heime.

– Uansett kor eg er i verda, gir synet av det raude lyset ei visse om at Gud er nær.

I det konkrete, i sakramenta, kjem Ottersen i kontakt med «det store». Han rører ved noko evig, noko som overskrider røynda vår på jorda.

– I liturgien bryt me alle rammer for tid og rom. Når me ber tidebøn, «tapper» me innpå den same bøna frå Salmane som Jesus sjølv ba. Me får røre ein straum av nåde, som er evig. Kyrkja har bede desse bønene i fleire tusen år, og dei som kjem ­etter oss skal gjere det same.

Opp mot lyset

Sjølv om livet er tyngre enn det pleier, har pater Josef aldri mista blikket for lyset. Favorittbibelverset står framleis støtt, frå Salmane 36:10: «For hjå deg er livsens kjelde, i ditt ljos ser vi ljos».

– Det gir mot og håp. Ein ser målet: Me blir fridd frå mørkets makt og kjem inn i lyset.

På veggen i den vesle leilegheita, vegg i vegg med kyrkja og skulen kor han jobbar, heng eit ­bilete ­faren hans har malt. Ein strålande Jesus går på vatnet.

– Han kjem til oss med lys og varme, styrke og kraft. Men han er ikkje berre ein snill hippie. Han går over bølgene, og har vunne over døden.

Les fleire Min tro-intervju:

• «Farmen»-presten Thor Haavik: – Jeg var redd for å bli utstøtt av gruppen

• Janne Stigen Drangsholt: – I Bibelen blir helt crazy ting sett på som noe normalt

• Erik Varden, ny katolsk biskop: – Jeg har oppdaget bønn som en vital nødvendighet, en forankring i det vesentlige