Lillesøndag: Kva er visdom og kvar finst rettferd?

Så ein dag kom gudesønene og steig fram for Herren. Blant dei kom også Klagaren. Herren sa til han: «Kvar kjem du frå?» Klagaren svara: «Eg har streifa omkring på jorda.» Herren sa: «Så la du vel merke til Job, tenaren min? På jorda finst ingen som han, ein from og rettskaffen mann som fryktar Gud og held seg borte frå alt vondt. Framleis står han fast i si gudsfrykt. Du har utfordra meg til å øydeleggja han utan grunn.» Men Klagaren svara: «Hud for hud! Ein mann gjev jo alt han eig, for livet sitt. Om du no retter ut handa og rører ved beina og kjøtet hans, så får vi sjå om han ikkje spottar deg rett opp i andletet.» Då sa Herren til Klagaren: «Sjå, han er i di makt, men spar livet hans!»

Så gjekk Klagaren bort frå Herren og slo Job med vonde svullar frå hovud til hæl. Job tok eit potteskar og skrapa seg med det, der han sat i oska.

Då sa kona hans til han: «Held du framleis fast på di gudsfrykt? Spott heller Gud og døy!» Men han svara: «Du talar som ei uvitug kvinne. Når vi tek imot det gode frå Gud, skulle vi då ikkje ta imot det vonde òg?» Gjennom alt dette kom ikkje ei synd over leppene til Job.

Job 2,1–10

Tekstblikk: Kva er visdom og kvar finst rettferd?

Ingunn Aadland, førsteamanuensis i Det gamle testamentet ved MF Vitenskapelig Høyskole

Tekstavsnittet er ein del av den såkalla prologen (Job 1–2) som gir ei narrativ ramme for dialogane i Jobs bok. Det er andre gong at Gudesønene og Klagaren stig fram for Herren (jf. Job 1). Forteljarstilen er repeterande, som i eit eventyr, og versa 2,1–3a gjentek 1,6–8 ganske ordrett. Men her er ei opptrapping av elende. Job har allereie blitt prøvd ved tap av all eigedom: sauene og tenarane og til slutt borna. Og likevel, han forblir gudfryktig. No er det Job sjølv som skal rammast.

I Bibelselskapet si omsetjing har klagaren fått stor K. Klagaren, eller satanen på hebraisk, høyrer heime i det fabel-aktige universet eller i visjonen (jf. Sak 3,1). Satan tyder motstandar eller klagar. Og her framfører han saka si for Herren: Kor djupt sit gudsfrykta i den tilsynelatande frommaste av dei fromme? Spørsmålet som stillest framfor Guds trone, rammar i grunnen Herrens ego og ære. Og det føregår ein slags maktleik mellom Herren og Klagaren. Leiken vert utspelt i Jobs liv og på Jobs kropp. For kor mykje liding skal til for at Job spottar Gud?

Klagaren får utføre aksjonar på vegner av Herren sjølv. Det er altså Guds eld og Guds hand som utrettar skade. Initiativet er Klagarens, men makta til gjennomføring ligg hos Herren. Og difor seier også Herren: «Du har utfordra meg til å øydeleggja han utan grunn.» (2,3). Til slutt sit Job i oska, full av svullar. Han har berre livet igjen å mista.

Jobs forteljing er i berøring med sentrale visdomsteologiske problemstillingar. Kva er visdom og kvar finst rettferd? Korleis kan det ha seg at ein vis og gudfryktig mann må lida? Kona til Job peikar på det paradoksale i situasjonen, og representerer allmenn forstand. Der Job tar i mot, protesterer ho på hans vegner. Men ifølge Job pratar ho vitlaust. Den avkledde og øydelagde Job summerer opp at både det gode og det vonde kjem frå Gud. Ein må beint fram ta i mot det som kjem. Til saman materialiserer dei det som stadig kan seiast å vere ei aktuell problemstilling: Er Gud god, og finst rettferd, når erfaring tilseier at Gud tillet det vonde?

Prekenblikk: Det ondes problem

Lena Caroline Stordalen, teolog og journalist i Vårt Land

Kan Gud hindre at det vonde skjer? Hvis Gud kan hindre det vonde, og ikke gjør det, er Gud da god? Hvis Gud ikke kan hindre det vonde, er Gud da allmektig? Hvorfor eksisterer i det hele tatt det vonde hvis Skaperen er god?

Dette kalles ofte det ondes problem. Problemet følger troende mennesker, og mange har forsøkt å finne svar.

Kanskje finnes det en mening med det vonde? Kanskje finnes det en større helhet som vi mennesker ikke kan se? Uansett hva man mener om denne teologien; det er sjelden den fungerer i møte med mennesker som sørger og lider, med mindre de selv oppfatter livet og virkeligheten på denne måten.

I Jobs bok kommer vennene hans med råd, innspill og forslag til teologisk fortolkning, men ingenting er til hjelp. Som Job selv sier:

«Jeg har hørt nok av dette; dere er elendige trøstere, alle sammen» (16, 2).

Og:

«Jeg kunne også ha talt slik som dere hvis det var deres liv det gjaldt, og ikke mitt» (16, 4).

Dagens tekst kan invitere til refleksjon og undring rundt hvordan vi kan leve med det ondes problem, og hvordan vi kan møte både vår egen og andres smerte, lidelse og sorg.

Teksten kan også minne oss på at det sjelden er en god idé å komme drassende med en rekke ferdige svar som ikke tåler undring eller utfordring.

I boka «Samklang. Det gamle testamente i Den norske kirkes prekener» skriver Solveig Julie Mysen godt og interessant om både Job, Gud og Anklageren. (For ordens skyld, ansvarlig redaktør for boka er undertegnedes far)

---

Bibelbetraktninger

• Hver onsdag får du bibelbetraktninger for helga. De er skrevet ut fra søndagens tekster, hentet fra tekstrekkene som blant annet Den norske kirke bruker. Iblant er den gammeltestamentlige teksten i fokus.
• Tekstblikket gir fagkunnskap om bibelteksten, og er skrevet av en bibelviter. Prekenblikket angir noen punkter til inspirasjon for forkynnelse over teksten.
• Våre skribenter er: Ellen Aasland Reinertsen, Hans Johan Sagrusten, Hilde Brekke Møller, Marianne Bjelland Kartzow, Håkon Sunde Pedersen, Ole Jakob Filtvedt, Karl Olav Sandnes og Ingunn Aadland.

---