Har meldt seg ut av Den norske kyrkja. Meiner ho har blitt ei «woke-kyrkje»

«Distinksjonen mellom teologi og politikk har kollapsa».

Utsegna er det forskar og samfunnsdebattant Atle Toje som står bak. I tidsskriftet Minerva greier han ut om kvifor han som lutheranar, etter tvil og avvegingar, har meldt seg ut av Den norske kyrkja (DNK).

– Det eg går i kyrkja for å få, er åndeleg rettleiing. No er Bibelens gud skyvd ut på bakrommet til fordel for ein ufiltrert frigjeringsteologi, seier han til Vårt Land.

Toje opplever at personar med konservative standpunkt verken blir tatt på alvor eller lytta til i Den norske kyrkja. Viss nokon set spørjeteikn ved kyrkjas standpunkt i saker som også er politiske, blir dei møtt med manglande anerkjenning av problemet, slik han ser det.

– Det har ein pris. Den er utmeldingar.

[ Den norske kirke støtter anbefalinger om stans i oljeleting ]

Ein ny treeinigheit

For Toje var det kjønnsskifteliturgien frå Hamar i juni som blei dropen. Han kallar utviklinga han ser for «reint kjetteri», og opplever at ein i slike samanhengar nyttar ein fri bruk av Guds vilje. Det same gjeld å engasjere folkekyrkja i tema som Israel og immigrasjon.

Igjen blei kyrkjas venstrepolitiske standpunkt aktualisert på årets kyrkjemøte, ser Toje, ved det i etterkant omstridde vedtaket om å anbefale regjeringa å lytte til ein klimarapport som tilrår stans i leiting etter nye oljefelt.

– Kyrkja har no ein klimaplan så detaljert at fleire politiske parti ville misunnt dei. Kyrkjas rolle er ganske klarlagd i Bibelen, men no har Kyrkjemøtet sine vedtak skapa ein eigen treeining, som konkurrerer med Gud, Jesus og Den heilage ande. Denne treeininga er klima, miljø og bærekraft.

– Dette skapar ei ny kyrkje som ikkje står på bibelsk grunn – ei slags woke-kyrkje – kor ein skal vere glødande engasjert i kva enn spørsmål som til kvar ei tid finn stad, utan at engasjementet er knytt til Bibelen i kapittel og vers, slik tradisjonen er, seier Toje.

Eg skulle ønske vi hadde ein stor samtale om kva som er politisk og kva som ikkje er det

—  Kari Veiteberg, Oslo-biskop

[ Rett etter russetiden ble Jan Christian Vestre valgt inn i menighetsrådet: – Var ikke en særlig rebelsk ungdom ]

Innsteg til dialog

Når Oslo-biskop Kari Veiteberg blir kjend med Tojes bodskap, kjenner ho først att kjensla av å oppleve seg framand.

– Eg møtte min første prest som var kvinne då eg gjekk i åttande klasse, fordi eg vaks opp i ein bit av landet kor kvinnelege prestar ikkje fanst. Før eg trefte ho, tenkte eg at det aldri ville vere plass til meg som prest i kyrkja.

– Å ikkje kjenne seg representert som den ein er, og det ein ønsker for kyrkja, er noko eg kjenner frå eiga erfaring, fortel Veiteberg.

Biskopen held fast: DNK skal ha rom for eit mangfald av meiningar og folk.

– Denne kritikken kan vere eit innsteg til å snakke om korleis vi kan opne kyrkjas dører slik at folk kan kjenne at «her kan eg vere med heile meg». Det er eit spørsmål vi aldri kan slå oss til ro med, seier ho.

Jesusforkynning fører til handling

– Er det eit mål å halde politikken utanfor kyrkja?

– Nei, for eg trur ikkje vi kan det. Vi er styrt av eit nestekjærleiksbod, og vi er drivne av verdiar kor rettferd og menneskeverd ligg i botn. Då er det vanskeleg å spreie Jesus si forkynning utan at det skal slå inn på korleis eg lever mitt liv og korleis goda vi har fått til låns skal fordelast.

– Toje peiker på ein distinksjon mellom å komme i kyrkja for åndeleg rettleiing, men å møte politisk farga bodskapar. Kva tenker du om den forskjellen?

– For meg er gudstenesta eit fellesskap rundt salmesong, bønner og feiring av dåp og nattverd. Så er preika éin del av ho. Få seier no at dei går i kyrkja for preik; dei går til gudsteneste.

Veiteberg har enno ikkje klart å finne system i kva tema som skapar reaksjonar og skuldingar om politisk blanding.

– Av og til når eg har preikt om fattigdom og rettferd, har eg fått tilbakemelding om at «dette var politisk». Men viss vi biskopar for eksempel snakkar om fosterdiagnostikk eller abort, så får eg sjeldan kommentarar.

– Det er ein balanse. Eg skulle ønske vi hadde ein stor samtale om kva som er politisk og kva som ikkje er det.

[ Biskop meiner Vårt Land har bidrege til utmeldingar ]

– Snevert

Det trur Asle Toje at biskop Veiteberg har rett i.

– Vi bør definitivt bør diskutere kor politisk kyrkja bør vere når ho skal å famne heile folket. Vi ser eit ras av utmeldingar, men kyrkjas svar er «meir av det same».

Forskaren trur mykje av grunnen til at konservative ikkje finn sin plass, er at dialogen eller meiningsbrytinga med liberale ikkje eksisterer.

– Det er heilt legitimt å ende opp med ulike standpunkt. Men i Den norske kyrkja er Jesus omskapt til ein slags venstreradikalar. Det er særs uklokt, og ei forvrenging.

– At eg no har funne ein ny kyrkjelyd, er verken noko tragedie for kyrkja eller meg. Men eg hadde jo ikkje eit ønske om å melde meg ut, seier Toje.

Til skuldinga om at innfallsvinkelen til kyrkjas engasjement ofte er venstreorientert, svarar biskop Veiteberg med eit ønske: «At heile det politiske Noreg tok den himmelropande uretten mellom dei som eig og ikkje eig på alvor».

– Det blir for snevert å seie at dette er venstresidepolitikk.

I historiske tradisjonar

– Korleis avgjer ein kva saker kyrkja skal meine noko om?

– Gjennom historia kan ein sjå at kyrkja ofte har vore for sein på banen i viktige spørsmål, som rundt slavehandel, apartheid og då nazismen var på framgang, seier Veiteberg.

Ho trekk fram Kyrkjas verdsråds si proklamasjon frå 1961 som eksempel på bodskap i rett tid. Då sa dei at atomvåpen fordømmast fordi det «eit angrep på Skaparen» og «ei nekting av Skaparens vilje».

– Engasjementet for skaparverket finn ein i kyrkjer over heile jorda, og vi står i ein lang tradisjon, meiner Veiteberg.

– Vi er ganske bleike og tafatte her i Noreg når vi seier noko i dag, når vi samanliknar oss med det vi nærmast kan kalle profetar og helgenar som gjekk føre oss. Frans av Assisi, Moder Teresa – det er så mange som har ropt ut den uretten vi har sett, seier ho og legg til:

– Har vi sett urett, forpliktar det oss. Det er ganske alvorleg, og ikkje noko vi har «funne på». Det er noko vi som kyrkje må.

– Har du nokre tankar om kva som er, eller vert oppfatta som, politisk i kyrkjeleg samanheng?

– Eg tenker iallfall at når folk ikkje likar det dei høyrer, er det lett å seie at det er politisk. Det er ubehageleg å ta radikal gjestfridom på alvor, for det berører ein sjølv.

– Om vi så vert skulda for å vere politiske, meiner eg det er vårt ansvar å gripe fatt i den økonomiske rikdommen, til dømes, og seie noko om den. Vi har eit ansvar for å forvalte skaparverket til det beste for menneske.

[ Avskjedsintervju med biskop Atle Sommerfeldt: – Jeg er langt fra utslitt ]