Djevelens piss og annan umoral

I forrige veke avslutta artisten Tone Damli og nettspel-giganten Betsson samarbeidet. Kven av dei det var som slo opp først, er dei ikkje einige­ om. Men brotet ser ikkje ut til å handla om at dei angrar på den ulovlege marknadsføringa.

For to år sidan fekk nemleg Damli eit brev frå direktøren i Lotteri- og stiftelsestil­synet. Det same gjorde John Arne Riise, John Carew, Sandra Lyng, Betsson og 23 andre utanlandske speleselskap. Der stod det at «i Norge er det forbudt å avholde, markedsføre og formidle penge­spill som ikke har tillatelse».

Brende kortstokkar

Tilsynet sine utsegner var moderate. Koranen kallar til dømes alkohol og pengespel for «Satans verk». Soknepresten Lars Levi Læstadius­ kalla alkohol for «djevelens piss», og læstadianarane er framleis kjende som fråhaldsfolk. Vestlendingar på min eigen alder kan fortelja om ein bedehusoppvekst der kortstokkar som dukka opp i heimen blei brende.

For det store norske fleirtalet ser dette ut som ein uforståeleg og latterleg kamp mot umoral. Stadig færre hugsar at det i utgangspunktet handla om solidaritet.

For Læstadius var ikkje moralsk indignert då han snakka om djevelpiss. Han var solidarisk indignert over samefolket sine levekår i Nord-Sverige. Presten såg korleis handelsfolk og prestekollegaer tente seg rike på brennevinssal, mens alkoholmisbruket øydela heile familiar og lokalsamfunn. Kampen mot alkoholen reduserte fattigdom og naud, og førte til ei viss frigjering og myndiggjering.

Den same erfaringa hadde dei som tidlegare hadde spelt seg frå gard og grunn i dåtidas pokerlag: Kortstokken representerte gjeld, naud og ufridom og det nye, kristne livet utan spel var fridom, tryggleik og framgang.

Kontroll

Likevel er det ikkje eit grunnlaust rykte at religiøse menneske har eit uvanleg sterkt ønskje om at deira normer også bør kontrollera andre sin livsførsel. For mange av dei som vaks opp i miljø der kortstokkar burde brennast, blei den sosiale kontrollen uuthaldeleg. Medan­ tidlegare generasjonar hadde opplevd frelse­ og fråhald som lys og luft, gispa nye ­generasjonar av luftmangel under den låge takhøgda.

Erfaringane av kollektiv naud og liding på grunn av alkohol og pengespel, ligg òg til grunn for den sekulære lovgivinga­ me framleis har i dag. Restriksjonane er ikkje først og fremst grunnlagde på norsk pietisme, men på den solidariteten­ som samla­ arbeidarrørsla og pietistane:­ Øns­ket om å ikkje la omsynslause økonomiske­ profittørar øydeleggja livet til vanlege ­arbeidsfolk.

Sett frå liberalistisk hald, verkar dette engasjementet som ei manglande anerkjenning av andre menneske sitt ansvar for eige liv. Reguleringsforkjemparane blir moralpoliti og meiningstyrannar som vil bestemma kva myndige menneske skal kunne bruka pengane sine på.

Eksplosivt

Men dei uregulerte reali­tetane er harde. Då 15.000 speleautomatar med blinkande lys og oppmuntrande lydar avløyste dei gamle kroneautomatane på 1990-talet, eksploderte speleavhengnaden blant nordmenn. Då dei blei fjerna, stupte han raskt. Men så tok internett-gamblinga over. Nå er talet på speleavhengige like høgt.

Nettgamblinga er i eksplosiv vekst. I Sverige er det reine spelefeberen blant investorar. Og mens ein del norske aksjefond ikkje kjøper slike aksjer på grunn av eigne etiske retningslinjer, har Oljefondet investert tre og ein halv milliard kroner i nett- og fysiske kasino. 290 millionar av dei er plassert i Betsson, som står bak ein fjerdedel av all ulovleg TV-reklame for pengespel i Noreg. I 2015 brukte slike selskap totalt 609 millionar kroner på ulovleg reklame.

Det er ingen grunn til å kalla gamblaren for umoralsk. Men på eitt eller anna punkt blir gambling-selskapa og eigarene si milliardforteneste på andre si ulukke så problematisk, at også dei som vanlegvis ikkje vil bruka slike kategoriar vil kalla det umoralsk.

Først publisert i Vårt Land, 12. januar 2017

(Foto: flickr.com/fitzsean)