«Only I can fix it», sa presidentkandidat Donald Trump i 2016. Han hadde brukt nesten ein time av talen på Det republikanske partiet sitt landsmøte til å liste opp og utbrodere alt som han meinte var gale med landet han ønska å få tillit til å leie. «Det er berre eg som kan reparere det», slo han så fast.
Denne talen var absolutt ikkje det første hintet vi fekk om Donald Trump sitt sjølvbilete, men det var nyttig som illustrasjon: Han var den einsame helten i strid med dei mørke kreftene som ville øydeleggje landet, med eit oppdrag gjeve han på vegner av dei undertrykte og stemmelause.
Høyres setninga over ut som kortversjonen av eit manus? Det er ikkje tilfeldig. Vi er nemleg alle både publikum til og ufrivillige statistar i det store teaterstykket til Donald Trump.
Mannen i rampelyset
På eitt vis er «det er berre eg som kan reparere det» ein måte å argumentere på som alle amerikanske presidentkandidatar nyttar. Det er ein konsekvens av styreformen landet har valt og korleis både presidentvervet og valkamp-dynamikken har utvikla seg gjennom landet si historie: Det krev overtrena sjølvtillit, på grensa til messiaskompleks, å kaste seg ut i kampen om landets høgaste verv. Kampen er for intens, og jobben for krevjande, til at ein kan stå i det utan sterk indre motivasjon og overtyding.
Fordi personfokuset er så sterkt, er ei viktig oppgåve for valkampapparatet å byggje og formidle ei historie rundt kandidaten. Det er ei av årsakane til at amerikansk politikk alltid har gjort seg godt på skjerm og scene.
Kanskje har vi aldri hatt ein amerikansk president som er så medviten akkurat dette som Donald Trump – kanskje med unnatak av filmskodespelaren Ronald Reagan, som fann ei ny scene i Det kvite huset.
For den sitjande presidenten, er heile verda no ei scene. Ein dag der han er hovudpersonen, er ein god dag. Er det ein annan som har rampelyset på seg, er han irritert.
Det krev overtrena sjølvtillit, på grensa til messiaskompleks, å kaste seg ut i kampen om landets høgaste verv
Siger med bismak
Førre helg gav Donald Trump til kjenne at USA ville innføre straffetoll på 25 prosent på varer frå Canada og Mexico, og 10 prosent på varer frå Kina. Kanadiske og meksikanske varer skulle underleggjast desse tiltaka fordi USA sine to naboar i sør og nord ikkje, ifølge Trump, gjer nok for å begrense straumen av flyktningar og narkotika over dei amerikanske grensene.
I løpet av 48 timar hadde både den mexicanske presidenten og den canadiske statsministeren kunngjort tiltak for å trygge grensene, og dei var gode nok til at president Trump sette straffetollen på vent i 30 dagar.
Det var ikkje uventa at ein ville få eit slikt resultat. Donald Trump tok likevel ei æresrunde og erklærte siger, men kva vann han eigentleg?
Det vart raskt klart at det aller meste av det dei to naboane hadde lova, var ting som allereie var på trappene då Trump truga med straffetoll. Det var knapt eitt einaste nytt tiltak eller ein ny dollar i finansiering i det president Sheinbaum og statsminister Trudeau la fram.
Kor lenge kan stykket vare?
Fordelen for Donald Trump med denne virvelvinden av eit toll-eventyr er at han framstår for sine tilhengjarar som ein mann med handlekraft og evne til å levere. At resultatet var ting Sheinbaum og Trudeau allereie hadde tenkt å gjere, speler lita rolle.
For Donald Trump har det alltid vore viktigare korleis ting ser ut, enn korleis dei eigentleg er. I den første presidentperioden hans kunne vi stadig få mistanke om at enkelte av medarbeidarane hans var valde fordi dei passa til Trumps bilete av jobben dei skulle løyse. Han omtalte mellom anna sin forsvarsminister, general Jim Mattis, som «straight out of central casting» – altså at han såg ut slik Trump meiner ein general skal sjå ut.
Det er førebels uklart kva som vil skje når den 30 dagar lange utsetjinga nærmar seg utløp i starten av mars. Vil Trump krevje meir, eller oppdage eit anna problem som dei to nabolanda må løyse for å unngå at straffetollen likevel blir innført? Sjølv ikkje han kan gjere den same manøveren spesielt mange gonger før motparten anten gjennomskuer metoden eller ser seg om etter andre handelspartnarar.
Spørsmålet blir meir komplisert av at vi ikkje veit om Trump faktisk trur på tollmurar som politisk verktøy, eller om han kun er interessert i dei som dramatisk verkemiddel. Dersom det første stemmer, har både Canada, Mexico og vi andre nokre krevjande år framføre oss. Dersom det siste, vil det om ikkje anna bli utmattande.
Viss Trump ikkje lenger ser korleis han kan komme godt ut av ein sak, går han vidare
Den neste skinande saken
Donald Trump sin første periode i Det kvite huset var prega mellom anna av at presidenten si merksemd var lett å fange og vanskeleg å halde på.
Erfaringa var at viss Trump ikkje lenger ser korleis han kan komme godt ut av ein sak, går han vidare. Hovudpersonen vil gjerne komme best mogleg til sin rett i oppsetninga, og ein av hans største styrker er evna hans til å framstille seg sjølv som vinnar i alle situasjonar.
I samband med toll-disputten med nabolanda, sa Trump også at han ser på moglegheitene for å innføre liknande straffetoll mot EU og andre land. Kva han ønskjer å få ut av slike tiltak mot EU, er uklart, men det er ikkje tvil om at Trump på eit eller anna tidspunkt vil møte på ein motstandar som slett ikkje er villig i å delta i Trump sitt skodespel for å unngå tollkrig.
Då spørst det korleis rampelyset vil treffe den amerikanske divaen.
