Storarta og burlesk frå den bergenske scena

Staden er også denne gongen Bergen, ein by som Nødtvedt gjennom heile forfattarskapen har insistert på er ein del av Vestlandet og ikkje ein lausriven mini-metropol. Både byen og landsdelen er viktig som bakgrunn og tematikk i dei tre svært ulike og kritikarroste utgjevingane som i mangel på betre namn blir omtalt som diktsamlingar: Harudes (2008) Bergens Beskrivelse (2011) og Trollsuiten (2014). Også i Nødtvedts førre roman, den utruleg morsomme vestlandske reiseskildringa Vestlandet, (2017) speler landsdelen, som allereie tittelen viser, ei hovudrolle. Dette er ein forfattar som stadig overraskar. Ingen veit kor Nødtvedt hoppar. Men vi er etterkvart mange som har lyst til å følge med på ferda.

Dramatiske hendingar

Tittelen på årets roman, Mordet på Henrik Ibsen, tyder på at det er snakk om ein historisk spenningsroman som vil finne ut av dei dramatiske hendingane som skjedde då den seinare verdskjende dramatikaren Henrik Ibsen var i Bergen. Den unge Ibsen var nemleg i Bergen som instruktør i Ole Bulls nystarta Det norske Theater i seks avgjerande år frå 1851 til 1857. For også Bergen er ein forunderleg by som ingen forlèt før han har fått merker av den. Vi veit at Ibsen var eit anna menneska da han drog frå byen. At han vart drepen er derimot nytt for dei fleste.

---

Roman

Erlend O. Nødtvedt

Mordet på Henrik Ibsen

263 sider, Aschehoug 2021

---

Men ein forfattar som heiter Nødtvedt og som nettopp har fått ein roman om Ibsen refusert på Aschehoug, skriv altså i starten på denne boka til den noverande teatersjefen på Den nationale scene, Stefan Larsson. I brevet påstår han at han har nokså handfaste bevis på at det har skjedde noko kriminelt då Henrik Ibsen var i Bergen, at det ikkje er snakk om noko mindre enn «et romantisk komplott med internasjonale forgreininger». Nødtvedt foreslår derfor at han mot eit klekkeleg forskott skal omarbeide denne sensasjonelle historia til eit teaterstykke.

[ Carl Frode Tiller vever inn et åndelig premiss i sin nyeste bok ]

Ole Bull i kulissane

Så dreg den aspirerande dramatikaren i gang forteljinga om den verkelege dramatikaren i ein hybrid tekst med mange elleville scenetilvisingar undervegs. Det viser seg at storparten av dei som får tildelt roller i dei dramatiske hendingane er historiske personar vi kjenner frå andre kjelder. Det gjeld både for den andre teaterinstruktøren Herman Laading og skodespelarane Johannes og Louise Brun. Bak i kulissane spøker Ole Bull. Det stemmer også at Ibsen og Laading etterkvart kom i bitter konflikt med kvarandre. Ibsen utfordra til og med Laading til duell. Etterkvart blir Laading til ein hovudperson i det planlagde dramaet.

Etter kvart begynner lesaren å bli litt usikker på om dei påståtte brevbevisa eksisterer og i tilfelle er lesbare. I tillegg blir noko av spenninga knytt til om den påståtte innehavaren av desse breva er i stand til å fullføre skriveprosjektet sitt, som småbarnsfar med minimalt med nattesøvn, utan pengar og også noko drikkfeldig som han er.

[ Poetisk og mørk science fiction fra Olga Ravn  ]

Bergen som teaterscene

Eg skal ikkje røpe korleis det går, korkje med det eine eller det andre. Men undervegs i denne storarta romanen framstår byen Bergen og Vestlandet som ein aktør og som scene for det heile. For forfattaren påstår at bergensarar lagar scener berre dei møter kvarandre. Og byen sjølv er som eit teateramfi: «Det har alltid vært noe iboende scenisk-dramatisk over Bergen. Først og fremst ved byens situasjon: Amfiteatralsk ligger husene. /.../ En beliggenhet skapt for å kalle på scenen i et eneste øyeblikk, på et eneste signal. Bergenserne er de bratte svingningers folk, som alle har noe av skuespillerens ujevne stemningsbevegelighet i seg. Her blir som i Syden hver samtale mellom to eller tre uvilkårlig aktion. Hver bergenser er født aktør. Hvilke storslagne teaterstykker kan man ikke daglig fremføre med 25.000 skuespillere til rådighet!»

Forfattaren påstår at bergensarar lagar scener berre dei møter kvarandre.

—  Rolv Nøtvik Jakobsen

Dette gjer at den unge Rikke Holst, jenta som Ibsen forelska seg i, spør seg sjølv og lesaren: «Hvorfor skulle man i Bergen ha noe teater i det hele tatt? Er ikke hver gatestump en scene, enhver allmenning et amfi?». Og i tillegg sjølvsagt regnet og vind. Her er blir det etterkvart mange scenetilvisingar om regn- og vindmaskiner på full styrke.

Sprelsk og nyskapande

Sjølv om det blir presisert at det eigentleg ikkje er nødvendig for handlinga, har den sjenerøse romanen også rom for ei burlesk skildring av ei utflykt til det indre av vestlandet, til Vigdal som er ein sidedal til Jostedalen på jakt etter spelemannen Ragnar Melk. Denne utilgjengelege staden framstår nesten som mørkets hjarte og skildringa herifrå er fullt på høgde med dei overstadige og lite edruelege reiseskildringane i romanen Vestlandet. Akkurat denne spelemannen har eg ikkje funne noko spor av, men det er jo all grunn til å framheve at den forvitnelege folkemusikaren og songaren Ragnar Vigdal kom frå denne dalen.

[ Hyller Olav H. Hauge ved å plukke konsonantene ut av «Det er den draumen» ]

Eg må seie at eg hadde store forventningar til denne romanen og eg har ikkje blitt skuffa. Heller tvert om. For dette er ein sprelsk, nyskapande og spennande roman med eit språk som er ein poet verdig. Då var det altså hit Nødtvedt hoppa denne gongen. Vi, lesarane, lurer på kor vegen vidare går. Vi reknar med at vi også i framtida kjem til å bli overraska. Mens vi ventar på meir, kan vi berre tilrå årets roman på det varmaste til alle som er glad i litteratur som svingar.