Matteusevangeliet fortel om ei kanaaneisk kvinne som går i rette med Jesus:
Då kom det ei kanaaneisk kvinne frå dette området og ropa: «Herre, du Davids son, miskunna deg over meg! Dotter mi er ille plaga av ei vond ånd.» Men han svara henne ikkje eit ord. Då gjekk læresveinane fram og bad han: «Bli ferdig med henne; ho går og ropar etter oss.» Men han svara: «Eg er ikkje send til andre enn dei bortkomne sauene i Israels hus.» Då kom ho og fall ned for han og sa: «Herre, hjelp meg!» Han svara: «Det er ikkje rett å ta brødet frå borna og kasta det til hundane.» «Det er sant, Herre», sa kvinna, «men hundane et då dei smulane som fell frå bordet til eigarane deira.» Då sa Jesus til henne: «Stor er trua di, kvinne. Det skal gå som du vil.» Og dottera vart frisk frå same stunda. (Matteus 15,22–28)
Ein innsendar har skrive:
– Eg verdset denne teksten for krafta kvinna viser, ho er ein aktør som utvider grenser. Men er det ikkje overraskande kor nedsettande og avvisande Jesus er når han prøver å rista ho av seg? Ho får rett nok hjelp til sist, men det gjer at eg sit tilbake og lurer på om ein verkeleg må væra så sterk skal ein få hjelp når ein verkeleg treng det, er ikkje det i såfall eit nådelaust paradoks?
Svar frå soknepresten
Det er ikkje overraskande at du hentar fram denne teksten til ei spalte om vrange vers. Også sist gong i denne spalta var me innom at bibellesarar flest går til bibeltekstane med ein føresetnad om at Jesus skal vere ein fin fyr. I denne forteljinga er han verkeleg ikkje det. Jesus avviser ei kvinne som bed han om hjelp, og han gjer det til overmål fordi ho høyrer til eit anna folk. Eg les to spørsmål i det du skriv: Det eine er om det går an å forklare kvifor Jesus reagerer som han gjer i denne teksten, og det andre er korleis me kan kjenne att oss sjølve og vår tru i ein tekst som denne. Me tek desse to spørsmåla i den rekkjefølgja.
Somme bibeltekstar kan ein oppleve nærast tidlause. Andre høyrer heilt tydeleg til i ei anna tid. Teksten du trekkjer fram høyrer til i den siste gruppa. I dag er tanken om at Gud ikkje gjer skilnad på folk grunnleggjande i kristendomen og for dei fleste lesarane av Matteusevangeliet. Slik var det ikkje i Romarriket i antikken.
Det er fort gjort å oversjå at Paulus er verkeleg radikal når han seier at «her er ikkje jøde eller grekar, slave eller fri, her er ikkje mann eller kvinne» (Gal 3,28). Slike skilje og gruppeinndelingar var grunnleggjande for måten ein forstod seg sjølv på. Ein tenkte at ein hadde større etiske forpliktingar overfor dei som høyrde til same gruppe som ein sjølv, og mange tenkte også at kvar gruppe hadde sine eigne gudar.
Når me kjem til denne forteljinga, er kvinna definert ut av Jesu gruppe på to måtar. For det fyrste er ho kvinne, og for det andre er ho ikkje jøde. Ho vert jamvel kalla «kanaaneisk» - eit namn på Israel sine nabofolk som hadde gått ut av bruk på Jesu tid, men som hentar opp førestillingar frå GT om krig, fiendskap og jamvel Guds forbanning (1 Mos 9,25–27). Bruken av dette ordet understrekar kor sterkt denne kvinna vert definert ut.
I Matteus-evangeliet si forteljingsverd er det nemleg i utgangspunktet skilje mellom folk. Jesus er send av Israels Gud for «å frelse folket sitt frå syndene deira» (Matt 1,21). Samstundes er det heilt frå byrjinga små hint om at skiljet ikkje er absolutt. I ættelista fyrst i evangeliet dukkar til dømes ei anna kanaaneisk kvinne, Rahab, opp. Vismennene høyrer til eit framandt folk, og minner om GT-profetiar om kongar frå framande land som skal kome for å tilbe i Jerusalem. Jesus lækjer også sonen til den romerske offiseren i Kapernaum (8,5–13)
At forteljingane er der, gjev alle som går i nærkamp med Gud ei stadfesting av at slik kan det vere
Likevel er det fyrst etter oppstoda, i misjonsbodet (Matt 28,18–20), at Jesus sprengjer denne grensa og sender læresveinane ut for å forkynne for alle folkeslag. Forteljinga om den kanaaneiske kvinna høyrer til i denne utviklinga i evangeliet. Ho gjev uttrykk for det som vert evangeliet sin konklusjon, lenge før Jesus sjølv gjer det. Ho fekk rett til sist – men det kjendest nok ikkje slik der og då.
Og det leier over på det andre spørsmålet til denne teksten. For denne kvinna må verkeleg kjempe. Og ho er urettferdig behandla – kontrasten til Jesu møte med offiseren nokre kapittel før er sterk, og han var også utlending, men han var mann og hadde høgare status. Men denne kvinna gjev seg ikkje, ho går jamvel inn i teologisk diskusjon med Jesus, noko som verkeleg var menn sitt territorium den gongen.
Slik sett minner ho om kvinna ved brønnen i Johannes 4 eller enkja som måtte leggje press på den urettferdige domaren i Lukas 18. Heilskapen i evangelia seier at Jesus ikkje er så urimeleg som han verkar i desse forteljingane. Men at forteljingane er der, gjev alle som går i nærkamp med Gud ei stadfesting av at slik kan det vere, og det er ikkje sikkert at det er ein fjern og utilnærmeleg Gud som har rett, når alt kjem til alt. Og der ligg det eit slags paradoksalt evangelium.
Teksten er tidligere publisert i magasinet Strek.