«I dag kjenner eg at mammahjartet mitt er knust»
Slik byrjar videoen Martine Romøren la ut på Instagram førre veke. I videoen kritiserer ho Arbeidarpartiet og Kamzy Gunaratnam for ikkje å ta alvorleg at det vert fødd færre born med Downs syndrom.
9 av 10 born med kromosomavvik blir abortert, ifølgje Folkehelseinstituttet. Det er dette Romøren reagerer på. Sjølv tok ho og mannen valet om å behalde barnet sitt på tross av at dei vart råda om det motsette.
Romøren påstår at Gunaratnam og Arbeidarpartiet meiner det ikkje er plass til mangfald, og etterlyser støtte til dei kvinnene som ikkje ønskjer å abortere, sjølv om fosteret har kromosomavvik:
«Dette vil eg seie til deg Kamzy og ditt nydelege Arbeidarparti, kvar er støtta til dei som står i eit umenneskeleg val og dei som ikkje ønskjer å abortere, men som de med frykt og redsel pressar over kanten?»
– Vart kasta vidare i systemet
Romøren er ei av kvinnene som under svangerskapet fekk beskjeden om at ikkje alt var som det skulle. For etter NIPT-testen, fekk ho og mannen ein telefon om at testen ikkje var bra – fosteret hadde auka mengde av kromosom 21 – noko som gir Downs syndrom.
Sjølv om paret så vidt hadde snakka om dette på førehand, trur Romøren likevel at det er vanskeleg å sette seg ordentleg inn i det. NIPT står for «non invasiv prenatal test» og er ein DNA-prøve av fosteret, som ein får frå ein blodprøve av mor. Saman med ultralyd kan testen avdekkje kromosomavvik hos fosteret. Frå 2022 har alle gravide kvinner over 35 fått tilbodet om NIPT-test.
Romøren kritiserer korleis det nærast er innforstått at kvinner skal takke «ja» til denne NIPT-testen, utan at det er eitt system som tek vare på foreldre som får «positivt» svar på ein slik test.
– Etter at me fekk den telefonen, byrja det å skurra veldig for oss. Me vart kasta vidare i systemet, måtte ta fostervannsprøve – igjen ein beskjed om at det er noko «alle» gjer. Heile denne tida får me beskjed om at «det er veldig synd, trist og uff a meg», fortel Romøren til Vårt Land.
Støre-regjeringa skrota ordning
Romøren meiner nøytral og god informasjon til gravide i slike situasjonar ikkje vert given, sølv om regjeringa seier dette skal vere til stades. Ho meiner det som heitte «kontaktfamilieordninga» var heilt avgjerande for familien deira. Dette var ei ordning som skulle gi vordande foreldre høve til å snakke med og besøkje foreldre til born med den same diagnosen.
– Hadde me ikkje møtt ein familie som hadde barn med Downs, er det ikkje sikkert me hadde klart å stå imot all frykt og presset om abort, fortel ho.
Då Kristeleg Folkeparti (KrF) var del av Solberg-regjeringa, fekk dei gjennomslag for denne kontaktfamileordninga i statsbudsjettet for 2021. Støre-regjeringa vedtok ikkje lenge etter å fjerne same ordning.
– Det blir eg utruleg provosert av, seier Romøren.
– Takk Gud for at me stod imot
Romøren har vore i kontakt med andre familiar i same situasjon som hennar eigen var i, og ho fortel at dei ikkje har høyrt om ei god historie frå foreldre som veit dei ventar barn med kromosomavvik. Ho trur mange slit med hjartesorg i ettertid i kunnskap om at dei har valt bort barnet på feil informasjon og frykt.
«Livets beste val var å ikkje høyre på dykk» seier Romøren i slutten av Instagram-videoen sin.
Men, framleis tenkjer ho på korleis livet hadde vore dersom dei hadde gjort det motsette.
– Eg tenkjer på det kvar dag når ser på den nydelege dottera vår, og tenkjer «takk Gud for at me stod imot det helsevesenet og regjeringa meinte me burde gjere». Familien vår er utvilsamt meir berika med henne. Men samstundes får eg veldig vondt i hjartet når eg tenkjer på alle dei som angrar på å ha tatt abort, seier ho.
– Ikkje angrip abortlova
– Eg er einig med deg i mykje, Martine, men ikkje angrip abortlova, seier Kamzy Gunaratnam, medlem av helse- og omsorgskommisjonen på Stortinget (Ap) til Vårt Land.
Gunaratnam seier det er ei misforståing at hennar ønskje om å auke kvinner sin sjølvbestemming i abortspørsmålet, betyr at ho vil reduserer rettane til dei som vel å bere fram born med kromosomavvik.
– Det er ikkje riktig at me «pusher» kvinner til abort. Men, me skal sikre kvinner sin valfridom, me skal respektere kvinner sin rett til sjølvbestemming. Det betyr også at dei kvinnene som vel å bere fram born med ulike typar funksjonsvariasjonar, dei er nøydde til å få meir støtte og oppfølging, seier Gunaratnam.
Stortingsrepresentanten er heilt einig med Romøren i at oppfølginga, rettane og samfunnet ikkje er godt nok for personar med ulike funksjonsvariasjonar.
– Korleis ho skildrar møtet med helsevesenet i den situasjonen – slik skal det ikkje vere, seier Gunaratnam.
Meiner ikkje abortlova er problemet
Stortingsrepresentanten meiner ein må få FN-konvensjonen om rettar til menneske med nedsett funksjonsevne, eller CRPD, inn i den norske menneskerettslova, og at dette vil bidra til å gjere det tryggare for foreldre som må ta val om abort.
– Me må skape mangfald og endre haldningar til folk med funksjonsvariasjonar i samfunnet. Det mangfaldet vert ikkje skapt av å avgjere kva som skjer i kvar enkelt kvinne si livmor, det vert skapt ved at samfunnet er bygd på ein måte som gjer at det er trygt å sette born med nedsett funksjonsevne til verda, seier ho.
– Etisk problematisk
Gunaratnam har eit anna syn på kontaktfamilieordninga enn Romøren. Stortingsrepresentanten seier det er eit stort fleirtal på Stortinget som meiner at denne ordninga var etisk problematisk. Grunnen er påkjenninga dei meiner dette påfører kontaktfamilien.
– Sjå for deg at du er gravid og barnet får påvist trisonomi 21, og så møter du ein familie med eit barn med Downs syndrom gjennom ordninga, så går du tilbake til livet ditt og vel å ta abort. Kva slags bodskap vert då sendt til denne familien du besøkte? spør Gunaratnam.
Ho peiker på at dette ikkje betyr at ein ikkje kan utvikle andre typar ordningar for desse familiane.
Løvemammaene, ein organisasjon av foreldre som har born med funksjonsvariasjon, har i eit tidlegare innspel til Likestilling- og mangfoldsutvalget (LMU) også uttrykt dei meiner det er «uetisk» og «uforsvarleg» å la foreldre – gjennom ei offentleg ordning – få ansvaret for å formidle livet med ulike diagnosar til vordande foreldre.
– Me må tilrettelegge meir
På Stortinget møter Vårt Land også to representantar frå den oppnevnte gruppa for politikk for funksjonshemma i Arbeidarpartiet.
– Det er kvinna sitt eige val, men eg tenkjer at det ikkje er til å unngå at dei tar med i vurderinga kva hjelp dei får i samfunnet. I botnen må det vere rettar for folk med funksjonsvarians, og då må CRPD inn i menneskerettslova, svarar Lars E. Hanssen på spørsmål om kva han syns om at ni av ti kvinner tek abort når dei får vite om kromosomavvik.
Hanssen er utdanna lege og tidlegare direktør i Helsetilsynet. Han meiner altså heile spørsmålet kviler på om kva type samfunn me har, og at folk med funksjonsvariasjon ikkje har gode nok rettar i dag.
«Som funksjonshemma lurte eg på kva greia var»
Dette seier Tor Andreas Bremnes seg einig i. Han er medlem av sentralstyret i politikk for funksjonshemma-gruppa i Ap. Bremnes trur ein får fleire som vel å bere fram barn med kromosomavvik dersom kvinnene føler at dei lever i eit samfunn der dette er mogleg å gjere, og kjem med eit eksempel.
– Eg var på eit adopsjonskurs nyleg der me vart spurde om «ville du sagt ja eller nei til eit funksjonshemma barn?». Då sa alle para «nei», og eg som funksjonshemma lurte på kva som var greia, og fekk til svar at det var på grunn av dei var bekymra for at det var for mange hinder i samfunnet til å kunne gi barnet eit godt liv, fortel han.
Han trur at dersom foreldre kunne ha tenkt «det spelar ingen rolle kva barn eg får», fordi barnet uansett hadde fått eit godt liv, hadde det vore lettare for foreldre å behalde desse borna.
Forbundsleiar i Norsk Forbund for Utviklingshemmede (NFU), Tom Tvedt, seier han har eitt mål for auget:
– Det er å få rettane på lik linje, men samfunnet vårt er ikkje skrudd saman sånn. Faktum er at det er eit stort utanforskap i samfunnet. Me må få CRPD inn i menneskerettslova.
---
Abort i Norge:
- I dag kan norske gravide kvinner sjølv avgjere om dei vil ta abort, så lenge det skjer før utgangen av veke 12 i svangerskapet. Paragraf 2c tillèt abort etter veke 12 dersom det er fare for at barnet kan få alvorleg sjukdom.
- Mellom veke 12 og 22 er tilgang til abort avgrensa, og spørsmålet vert avgjort av ei abortnemnd som består av to legar.
- Helse- og omsorgskomiteen legg fram innstilling om ny abortlov 26. november, og 3. desember skal Stortinget ta stilling til regjeringa sitt forslag.
- Det nye forslaget føreslår mellom anna å utvide sjølvbestemt abort til veke 18, og dessutan å endre paragraf 2c, slik at medisinske tilstandar hos fosteret ikkje direkte skal gi tilgang til å innvilge abort.
Kjelder: Lovdata og Regjeringa
---
