Finland på veg til Nato

President Sauli Niinistö og statsminister Sanna Marin sende ut fråsegna torsdag klokka ni, presis:

– Finland må søkje medlemskap i Nato, for alliansen vil sikre Finlands tryggleik, seier presidenten og statsministeren.

I Finland er det presidenten som har det øvste ansvaret for utanriks- og tryggingspolitikken. Med kunngjeringa torsdag har Finland snudd 180 grader i Nato-saka i løpet av knapt tre månader - frå å halde alliansen på trygg avstand til å snart søkje vernet Nato kan gje.

[ Sverige gjev opp 200 år med alliansefridom. Finland riv seg laus frå Russland for godt. Norden blir samla i Nato. Det var ikkje Vladimir Putins plan ]

Rask runde

Det er Niinistö, saman med utanriks- og tryggingspolitikkomiteen i den finske nasjonalforsamlinga, som formelt skal ta stilling til om Finland skal bli Nato-medlem.

Dette skjer sundag, skriv TT. Regjeringa vil så leggje fram eit forslag om Nato-søknad i Riksdagen, som vil behandle saka raskt. Forsvarskomiteen har allereie slått fast at Nato-medlemskap er det beste alternativet for Finlands tryggleik.

Må godkjennast

I Utanriksdepartementet arbeider ein allereie med formuleringane, så når nasjonalforsamlinga har gjeve grønt lys, så kan utanriksminister Pekka Haavisto signere Nato-søknaden.

Så blir han sendt forsvarsalliansens generalsekretær Jens Stoltenberg i Brussel, som skal svare med ein formell invitasjon. Torsdag helsa han meldinga frå Helsinki velkomen.

Finland kan tre inn i alliansen når nasjonalforsamlingane i alle dei 30 medlemslanda har godkjent utvidinga.

[ Russland returnerer til Afrika - tungt lasta med våpen ]

Sverige kjem også

Sverige, som koordinerer Nato-søknaden saman med Finland, vil søkje medlemskap i alliansen på måndag, melder Expressen.

Den formelle avgjera blir tatt i eit ekstraordinært møte i den svenske regjeringa, skriv avisa. Regjeringspartiet Socialdemokraterna skal ha sitt siste digitale medlemsmøte om Nato-spørsmålet torsdag.

Moskva åtvarar

Sidan Russland invaderte Ukraina 24. februar, har Moskva åtvara Finland mot å bli Nato-medlem. Men finnane har svart med å slutte opp om Nato. Dei er villige til å skrote alliansefridomen til fordel for tryggleiken Nato stiller opp med.

Når Finland truleg trer inn i forsvarsalliansen i løpet av året, er brotet med Russland definitivt.

Om det blir slik at me blir medlem, blir mitt svar at det skuldast dykk, sjå dykk i spegelen.

—  Sauli Niinistö, president i Finland, helsar til Moskva

Hærtok Finland

Banda mellom Finland og Russland er gamle. Og vonde.

Under Den store nordiske krig hærtok Russland Finland i åra 1713–1716. Ved freden i 1721 måtte Sverige avstå Karelen med den viktige austersjøbyen Viipuri.

I 1808 hærtok tsar Alexander I resten av Finland, som blei avstått frå Sverige året etter. Finland fekk status som autonomt storfyrstedøme innanfor det store, russiske rike.

Finnane svarte på russifiseringa med nasjonalisme. Eit viktig verktøy blei nasjonaleposet Kalevala. Diktet blei publisert i 1849 og var forfatta av legen og folkeminnesamlaren Elias Lönnrot, som særleg samla folkedikting i Karelen, regionen heilt aust i Finland.

Hovudpersonen i Kalevala er sjamanen, krigaren og kulturhelten Väinämöinen.

Søkte sjølvstende

Nasjonalismen vaks seg så sterk i Finland at då Russland blei heimsøkt av ein revolusjon i 1917, reiv finnane seg laus og erklærte sjølvstende. Etter ein særs brutal og blodig borgarkrig mellom «raude» og «kvite» blei Finland ein republikk i 1919.

I moderne tid har finnane kriga mot naboen i aust i to rundar, vinterkrigen 1939-1940 og framhaldskrigen 1941-1944.

Frå 1948 til Sovjetunionen blei oppløyst i 1991, var Finland bunden saman med naboen gjennom VSB-pakta; venskap, samarbeid og bistand. Finnane måtte godta pakta etter at dei tapte framhaldskrigen.

Har førebudd svar

Onsdag klargjorde president Sauli Niinistö kva han kjem til å svare Moskva når dei sender ut bannbullar mot Finlands Nato-søknad:

– Om det blir slik at me blir medlem, blir mitt svar at det skuldast dykk, sjå dykk i spegelen.

---

Nato

• Nato er ein forsvarsallianse med 30 medlemsland i Europa og Nord-Amerika.
  
• Nato blei skipa som eit felles forsvar mot kommunistiske Sovjetunionen og Warszawapakt-landa.
  
• Atlanterhavspakta, som blei signert av 12 land i 1949, er grunnlaget for Nato.
  
• Norge, Danmark og Island var mellom dei som skipa Nato i 1949.
  

---