– Fram til for få år sidan var det veldig positiv utvikling over heile Europa. No ser vi at det har stoppa opp i mange land, og i ein del land har det vore store tilbakeslag.
Det seier politisk rådgjevar Patricia Kaatee i Amnesty International.
Sjølv om Noreg er pynta med regnbogeflagg frå nord til sør, meiner ho at det er meir som står på spel for skeive rettar akkurat no, enn det har vore på lenge. Ein rapport frå den internasjonale paraplyorganisasjonen ILGA, som samlar organisasjonar som jobbar med rettar for LHBT-personar, peikar på ein negativ trend i Europa. Dei registrerer ei skarp auke i mishandling og hatprat retta mot skeive.
[ Regjeringa vil gjere homoterapi straffbart ]
Dei svakaste blir ramma først
– Vi ser at når det strammar seg til i autoritær retning, så går det ut over dei svakaste først.
Ho trekker fram fire land i Europa der utviklinga går i feil retning:
- Russland har innført fleire lover retta direkte mot lhbt-personar. Den såkalla anti-propaganda-lova forbyr positiv omtale av skeive personar retta mot barn og unge under 18. Ungdomar får store bøter og lærarar har mista jobben.
- Polen står i eit spenn mellom meir liberale krefter i dei største byane, og eit stort konservativt bakland. Det nasjonalkonservative regjeringspartiet PiS har skaffa seg makt ved å mobilisere på det dei kallar familieverdiar, og var tidleg ute med å bruke omgrep som LHBT-ideologi, for å dehumanisere LHBT-personar. I Polen har over 100 kommunar erklært seg sjølve som lhbt-frie soner.
- Tyrkia har stramma inn særleg sterkt etter kuppforsøket mot president Erdogan i 2016. I Ankara er det totalforbod mot LHBT-arrangement, og mange aktivistar blir rettsforfølgde.
- Ungarn har hatt ei svært negativ utvikling i autoritær retning på mange område. Den nasjonalkonservative regjeringskoalisjonen til presidenten Victor Orbán har skaffa seg stort nok fleirtal til å endre grunnlova, og har henta mykje av inspirasjonen til sine autoritære lover frå Putins Russland.
Katastrofe for den skeive befolkninga
Mina Wikshåland Skouen peikar på Ungarn som eit tydeleg døme på tilbakeslag for skeive rettar i Europa. Ho er seniorrådgjevar for likestilling og ikkje-diskriminering i Den Norske Helsingforskomité.
I Ungarn vart det nyleg vedteke ei lov som i namnet er meint å vere retta mot pedofili, men som i praksis forbyr all positiv omtale av homofile og transpersonar retta mot barn og unge. Lova er lik ei tilsvarande lov innført i Russland.
– Det er ei katastrofe for den skeive befolkninga og for deira allierte. Det kjem ikkje alltid fram kor dramatiske det er at eit EU-land har kopiert den autoritære lovgjevinga til Putin.
[ WWJD med pride? ]
Putins kjøleskap
Ho seier at skeive gjennomgåande blir brukt som skyteskive av autoritære krefter når dei treng å rette merksemda bort frå andre problem.
– Ser du inn i kjøleskapet og ser at det er tomt, så vil du spørje styresmaktene kor maten blei av. Strategien for styresmaktene er å flytte fokuset frå nasjonale utfordringar, til moralsk panikk mot minoritetar. Vi ser at dette er noko som brer om seg.
Wikshåland Skouen viser til Tyrkia som eit døme på dette. Der var det ei relativt trygg og godt etablert skeiv rørsle.
Men i 2013 tok rørsla del i dei store protestane i Istanbul for å ta vare på Taksim Gezi-parken som styresmaktene ville fjerne. Skeive aktivistar valde å stille seg skulder ved skulder med miljøaktivistar og studentar, og vart frå då av oppfatta som ein politisk fiende av president Erdogan. Sidan det er lovgjevinga stramma kraftig inn.
Lett målskive i politisk manipulasjon
– Dette handlar ikkje eigentleg om kva haldningar Erdogan har til skeive. Det handlar om at vi skeive er ei lett målskive i politisk manipulasjon.
Ho peikar på at dei aller fleste som er skeive ikkje er trente aktivistar, men helt vanlege folk som har denne eine delen av sin identitet som blir så stigmatisert.
– Dei har inga oppskrift for korleis dei skal beskytte seg sjølve. Og difor må dei som skal vere leiarar i den skeive rørsla vere utruleg tøffe, seier ho.
[ Ungarn forbyr «promotering av homofili» overfor mindreårige ]
Retorikken er komen til Noreg
– Kjenner du att noko av det som skjer i desse landa i den norske debatten?
– Det er dei same omgrepa, og den same argumentasjonen. Det er den same moralske panikken. Det er heilt openbert at norske Pride-motstandarar er påverka av retorikken i land som Polen og Russland.
Mina Wikshåland Skouen viser til at omgrep som skeiv ideologi som angrepspunkt for pride-motstandarar kjem direkte frå ordbruken til konservative i Polen. Og ho understrekar også at det ikkje berre er dei undertrykkande lovene som er farlege. Sjølve tonen i debatten kan vere farleg i seg sjølv.
– Den skeive røsla er enkeltpersonar, og som det er vi alltid sårbare. Diskusjonen i seg sjølv kan vere med på å påverke korleis skeive blir behandla og kva vi blir utsett for. Dette er ikkje ideologi, det er menneske.
– Foreininga Fri tok veldig godt imot meg
Knut Arild Hareide og kona hans, Lisa Maria Hareide, var nettopp komne heim frå Florida då ein mann 12. juni 2016 gjekk inn på nattklubben Pulse i Orlando, Florida. Der drepte han 50 menneske og skada 53 andre. Hendinga gjekk sterkt inn på Hareide og kona, og dei vart samde om å gå i Pride-toget i Oslo det året.
[ Hareide sine partikollegaer var lunkne til hans pride-deltaking ]
– Det var ei fin symbolsk handling for å vise at slike angrep og slike haldningar er fullstendig uakseptable.
Å delta i opptoget kallar han «ei sterk oppleving».
– Noko av det finaste var korleis eg vart teken imot. Eg er ikkje eining med alt foreininga Fri står for, men vi er samde om det grunnleggande. Vi er samde om å stå saman for å kjempe for fridomen og rettane til ei gruppe som blir utsett for så mykje hets, undertrykking og vald.
– Pride er viktigare no enn for ti år sidan
Han meiner slike haldingar også finst nær vår eigen dørstokk, og at Pride er minst like viktig som før.
– Det går i feil retning i fleire land i Europa. Det er blitt vanskelegare å vere homofil, lesbisk eller transperson mange stader. Og det er viktig å understreke at denne gruppa er utsett i Noreg òg. Eg meiner Pride er viktigare no enn det var for ti år sidan.
[ KrF-er i Pride: – Slag under beltestedet at Ropstad ikke går ]
