Som barn fann eg raskt vegen til den eventyrlege litteraturen. Lite overgjekk opplevinga då det ein dag demra for meg at eventyra eg elska henta sanninga si frå den største forteljinga av dei alle.
Michael Endes briljante Den uendelige historie, Maria Gripes underfundige forteljingar, C. S. Lewis' fantastiske reiser, Lewis Carrolls vittige klassikarar og Tormod Haugens magiske realisme var berre nokre av bøkene eg forelska meg i som liten. Der det var ei forteljing, var det ein fristad. Som for mange andre vart litteraturen som eit velsigna takvindauge i det vesle livet mitt.
Den aller største
Å bli kristen var å koma inn borti den aller største forteljinga, den som bind menneske til Gud og som tolkar tilveret inn i ein vidare, og sannare, samanheng. Mange meiner at sanninga har gått av moten. Men er også det å sjå etter dei store samanhengane ein kunst som er under avvikling for tida?
På eit enkelt nivå kan vi seia at til dømes Twitters krav om det kortfatta og poengterte har som biverknad at det fort vert vanedannande. Evna vår til å handtera dei lange linjene vert utfordra. Det skal stadig mindre til for å bli oppfatta som omstendeleg og langtekkeleg. Dersom vi kjem til å tru, slik det heiter i reklamen, at «det enkle er ofte det beste» kan fort det enkle bli det einaste alternativet. Vi orkar rett og slett ikkje dei lange svara, når dei korte er handterbare og fyndige.
Oppsmuldring
Dette er naturlegvis ikkje ei oppsmuldring som sosiale media er eineleverandør av. For årevis sidan, då eg var historiestudent ved Universitetet i Bergen, lytta eg til førelesingar som bryskt slo fast at tida var forbi for kollektive prosjekt og store forteljingar. For meg som kristen var dette provoserande. Kan ein liksom berre avskaffa noko av det djupaste i mennesket: lengten etter dei store samanhengane? Uhøyrt, naturlegvis, og like arrogant som å vedta at vi ikkje har estetiske behov.
Som kristne er evna til å sjå etter samanhengar i Bibelen og samanhengar mellom Bibelens tekstar og det livet vi lever heilt sentralt. Det personlege møtet med tekstane endrar oss, slik at det nye livet kan etablerast og utviklast.
Teologien som fag er dermed på sitt mest tragiske når det undergrev samanhengane mellom dei ulike delane av Bibelen. Det vert parodisk når ein med snusfornuft og moderne briller sjaltar ut «ein gammaltestamentleg Gud» som ein liksom ikkje lenger treng å forholda seg til, mens den nytestamentlege Jesus står att som den som under tvil kan aksepterast. Det er som om visse deler av den dominerande teologien gjer det mange gode lærarar elles prøver å unngå: nemleg å overforklara tekstar på ein måte som tappar dei for kraft og mysterium.
Forankringa og heilskapen
Ta eit aktuelt døme frå debatten knytt til Svein Tindbergs nye barnebibel. Når fagteologen, i dette tilfellet Elisabeth Tveito Johnsen, skal leia oss lekfolk til den rette forståinga av historia om Noah, verkar det som om vi frå fagleg hald skal fristillast frå å måtta tru på «den guden vi treffer i fortellingen om Noah» (VL 26. 10.).
Men vent litt. Kva Gud er det så vi skal be til og tru på, Johnsen? Når den store forteljinga går frå kvarandre på midten, forsvinn forankringa og heilskapen som presenterer oss for den treeinige Gud.
Stadig vekk ser eg teologar på liknande velmeint og pedagogisk vis skal redda oss frå å måtta tru på Gud i Det gamle testamentet. Jesus, derimot, hentar all sin legitimitet, identitet og autoritet frå nettopp den heilt nære relasjonen til gamaltestamentets Gud. Derfor vert det ubegripeleg korleis fagteologen kan formidla eit så lite integrert Gudsbilete at «guden i fortellingen om Noah» vert ein gud med liten g som kristne fritt kan velja vekk.
Så eg framfører eit lite hjartesukk: denne teologien verkar så oppstykka. Det er tid for å ta vare på dei verkeleg store forteljingane.