Kva er ein heim? Kva vil det seie å høyre til ein plass? Og kva vil det seie å tilhøyre nokon?
Det er sentrale spørsmål i den nydelege vesle boka til Arne Lygre, Ikkje ein lyd, som nett no blir sett opp på Det norske teatret. Og å lese stykket, fungerer særs godt.
Vi møter sju personar, kanskje dei er i førtiåra eller i slutten av trettiåra, som har ulik tilknyting til kvarandre. Somme er sysken, andre er barndomsvener. Nokre er gamle kjærastar. Nokre har alltid budd i bygda, andre har skapt seg eit liv i storbyen, eller utanlands, før dei kom hit. Nokre har flakka rundt. Og når nokre av dei vender tilbake, blir historiene om dei nøsta opp i. Det blir også historiene til dei som blei att.
---
Skodespel
Arne Lygre
Ikkje ein lyd
213 sider, Aschehoug 2025
---
Kvifor denne bygda?
Dei er på mange måtar rotlause alle saman: Kristoffer, ein av dei første vi møter, har reist frå ein utru kjærast i storbyen. Han visste ikkje kvar han skulle ta vegen, så han har vendt heim for å tilbringe tid med foreldra. Når vi møter han, står han og venter på kaien for å ta imot Olav, som har eit rykte som har gått i førevegen for han. Kristoffer veit kor mykje ein venleg gest kan ha å seie for livet til eit menneske, så han har teke turen ned for å ønske Olav velkomen heim.
Slik faldar boka seg sakte ut. Vi får møte fleire av karakterane når Olav og Kristoffer blir møtt av Allis, som aldri har budd her før, men som har levd eit rotlaust og liv og ønskte seg ein plass å kalle heime. Kvifor ikkje i denne bygda, som nokon andre stader, tenker Allis.
Einsam i søskenflokk på sju
Allis er blitt ven med Karen, som viser seg å vere Kristoffer sin gamle ven og flamme. Karen er nett blitt kjærast med Sjur, og ho har ei veslesyster, Magdele, som viser seg å ikkje vere ei biologisk syster.
Allis og Olav finn eit fellesskap i sorga over at dei begge er einebarn, medan Magdele skildrar kjensla av å vere einsam, sjølv om ho har vakse opp i ein søskenflokk på sju.
Og så er det Lars, som alle trudde dei kjende, men som måtte bort frå bygda for å få lov til bli den han inst inne kjende at han var, som ingen visste om før no. Lars, som forsvann den gongen, utan ein lyd. Som kanskje ikkje sjølv forsto kva slags traume han etterlot seg, fordi han ikkje forsto kor høgt dei andre elska han.
Men elska dei han eigentleg, når dei ikkje visste kven han var? Og når dei no får vite det, vil dei elske han då, eller skyve han frå seg?
Det er ikkje gitt at eit teatermanus vil fungere i bokform
Sterk bok
Midt i alt dette får Lygre plass til store, korthogde samtalar om døden og livet, om kjærleik og forelsking, og foreldreskap og syskenskap, om meining og tilhøyrsle.
Det gjer stort inntrykk, og ein treng ikkje sjå desse scenene på eit teater for å spele dei ut i eige hovud.
Faktisk kan ein tenkje seg at desse samtalane gjer vel så stort inntrykk i bokform, fordi Lygre har evna til å skrive dei ut så sparsamt at personane kunne ha vore folk du kjenner. Dei kunne ha vore deg sjølv, i ei bygd du sjølv vaks opp i, blant folk du trudde du kjende, eller folk du aldri kjende deg heime med.
Mange historier
Det er ikkje gitt at eit teatermanus vil fungere i bokform. Lygre løyser store utmaningar på enkelt vis. Han legg replikkane til andre i munnen på dei som er i venegruppa, slik at dei speler ut det som er blitt sagt. På den måten er det mogleg å fortelje mange historier samtidig, og brette ut noko av fortida til dei som no møtest i den vesle bygda ein stad i Noreg – ein stad ein kjem til med ferje, inst i ein fjord.
Heimstaden er ein illusjon
Eg har sjølv nett flytta heim igjen, men heimplassen er jo ein illusjon, når ein ikkje har budd heime på tjue år. Heimplassen finst berre som eit minne, og minna lyg, og dei du trudde du kjende den gongen var kanskje aldri slik. Eller dei har forandra seg, slik du heller ikkje var slik dei andre trudde, og du er heller ikkje den du var den gongen.
Det å koma heim kan vekkje sterke kjensler, av sakn etter det som var, eller sakn etter det som aldri blei. Og kan ein reparere ein tapt barndom når ein sjølv er blitt vaksen?
Det gir meg håp å lese Arne Lygres siste bok
Starten på noko nytt
Kanskje ein ikkje kan det, men det er lov å byrje på nytt, skrive om historia, finne ny tilknyting og ny meining. Det må få lov til å skje varsamt og sårbart, slik alle dei sju i Arne Lygre si nydelige bok vel å vere sårbare for kvarandre, vel å la seg bli kjende av kvarandre.
Kanskje fordi dei ein gong valde å la vere, og har måtta betale prisen for det. Men livet er ikkje over, og ei lita bygd inst i ein fjord er ikkje slutten på forteljinga. Den er kanskje starten på noko heilt nytt.
Gir håp
Alle i boka går gjennom ei utvikling, og utviklinga skjer gjennom møta med dei andre. Ja, på mange måtar blir karakterane i Utan ein lyd lækja gjennom dei nye relasjonene som blir til. Og interessant nok skjer det utan innblanding frå verken den yngre eller den eldre generasjonen.
Det ville vere banalt å kalle Utan ein lyd for ei midtlivskrise-bok. Men ho viser fram styrken i venskap, lausrive frå familieband og generasjonsband. Og kanskje er det ting som berre jamnaldrande kan forstå, utan ord, utan ein lyd, som er tidstypiske for ein generasjon ein plass i tida og verda.
Det gir meg håp å lese Arne Lygres siste bok.
