Profane openberringar frå poeten Dan Andersen

Det er eit stort, ja digert sprang frå Dan Andersens førre diksamling for vaksne, Flaggtale (2016), og til årets Nedstyrtet poesi. I Flaggtale heldt han eit sviande oppgjer med vår sivilisasjons verste sider, og der grådugskapen og den kyniske materialismen med tilsvarande fråver av empati, var skrive med sjokkerande råe og direkte bilete. I årets samling er det som om vi les ein annan forfattar med anna språk og orientering.

Undergangsstemning

Eg har lese samlinga fleire gonger i den von at ho skulle opna seg meir for meg enn tilfellet var ved fyrste gongs lesing. Men mykje forblir stengd, det vil seie somme dikt gjev meg gløtt inn i ei spennande biletverd, og eg anar stundom eit spel attom sceneteppet. Det er ein slags tale, eller kanskje heller påkalling, frå eit eg til eit du, og det er ei fortviling, svarløyse og undergangsstemning i fleire dikt.

Lite ser ut til å vera til å stola på, mennesket sjølv er upåliteleg som fenomen.

—  Knut Ødegård

Allusjonen til (eller nesten-sitatet frå) Tor Jonssons «Når du er borte» i diktet «Løfte» forsterkar dette: «Du er visst aldri nærmere/ enn når du er lengst borte». Landskapet er ofte tomt, vi ser helst småplanter og insekt, og sivilisasjonen i ferd med å rakna. Lite ser ut til å vera til å stola på, mennesket sjølv er upåliteleg som fenomen: «Mens jeg venter på deg/ driver menneskeheten forbi/ som en stadig bedre etterligning». Det er i alle fall ei mogeleg tolking. Som om vi lever i eit grenseområde og ei grensetid.

Samanhengande uttrykk

I fleire dikt møter vi omgrep som vi helst kjenner frå religiøs språkbruk, til dømes nåde, oppstode, tru, bøn, dei siste ting, alter, offer og openberring – som rett nok er «Profane åpenbaringer» (som er ein dikttittel). Det er òg ein meir eller mindre klår samanheng i talen frå eit eg til eit du, slik at diktboka på det viset går inn i det som i dag er ein trend, med konsept og heilskap, heller enn einskilddikt som gjev direkte samband med lesaren. Slik sett kan ein lesa Nedstyrtet poesi som eit samanhengande sinnsuttrykk frå forfattaren konfrontert med grenseepisodar og der han, ofte med lite hell, freistar få eit svar – ei meining, kanskje? – frå dette du-et.

Spel med omgrep

Som motto har samlinga eit sitat frå Georg Johannesens Ars Moriendi: «Lovet være fisk som dør når den hales opp», og biletet med fisken som døyr når han vert hala opp finst som eit halvsitat i Andersens bok. Her er flittig bruk av paradoksar, stundom med ein johannesensk kynisme og spel med omgrep frå religiøs skrift og tradisjon, men utan hans beiske sans for humor, og biletkoplingane kan opplevast som delar av ein innfløkt men ikkje oppmuntrande vev som heller ikkje skapar eit innbydande teppe å vandra på.

Her er flittig bruk av paradoksar, stundom med ein johannesensk kynisme og spel med omgrep frå religiøs skrift og tradisjon, men utan hans beiske sans for humor.

—  Knut Ødegård

Det nedstyrta

Tittelen fortel om noko som har styrta ned frå noko: Her er det altså poesien – men frå kva og kvar? Ordet «nedstyrtet» fører assosiasjonslinene mine mot Enquists Nedstörtad ängel men har elles få (som eg kan sjå) tilknytingspunkt til det svenske meisterverket om kjærleikens og det ondes problem. Når engel er komen inn i assosiasjonsrekka, kjem den falne engel Lucifer inn i biletet. Og ja, det kan vera at dette òg er del av ei profan «openberring» i diktboka. Dei nedstyrta poesifragmenta inneheld kanskje ikkje tidlegare lys-englar, men iallfall har det styrta ned nokre sterke bilete som stundom blinkar fram i den elles noko uklåre tekstmassen. Det er surrealistiske draumesekvensar, men òg ein ljå som blinkar i det fine diktet «Grensen»:

Dette er alt vi har

for å komme dit

paradoksene lyser i mørke:

Hvis nok valmuer gror

blant aksene, vil kanskje

slåttekaren stoppe opp

Ljåen løfter sitt tunge speil mot solen

og lar oss skimte baksiden av lyset

hvor nåden veier seg selv

---

BOK: POESI

Dan Andersen

Nedstyrtet poesi

Flamme Forlag 2021

---