Ein kulturkritikk på grensa til det misantropiske pregar store delar av Dan Andersens nye diktsamling, Flaggtale. Menneska vi møter i denne ruvande diktboka har klisjéfylte forhold til det sekulære samfunnets store ord om menneskeverd og forpliktande moral.
Ironiske oppgjer
Vi høyrer flaggtaler fleire stader i boka, og dei er sviande ironiske oppgjer med den søkkrike oljestatens velfødde menneske: Her finn vi ein mann, nesten mellomaldrande, han er utdanna, vellykka og velståande, med kone og born, og han sver sin truskap til det norske flagget, «og dermed sverger jeg til det gode».
LES OGSÅ: – Denne diktsamlingen er en av årets viktigste
Fordomane
Og han gjer jo gode ting, politiske korrekte handlingar som å feira alternativ jul med dei elendige blant oss, dei fattige og forkomne. Men dette er ferniss. Skrapar ein i den så kjem dei ubehagelege fordomane og smålegskapen fram. Og redsla for dei vindskeive, dei som ikkje er vellykka:
Så gir en rørete mann
datteren vår en keitete klem,
men når vi håndhilser blir jeg redd
for å smittes av fattigdom.
Ingen himmel
Dan Andersen går svært langt i å oppsøkja dei myrkaste krokane i menneskesinnet i si avdekking av vår mangel på empati og vilje til syskenskap. Språket er ofte rått, særleg i nest siste avdeling nemner han så sanneleg tinga og tilstandene med sine folkelege namn. Men det er ein poetisk arkeologi som gjev lita eller inga von, det finst ingen himmel i denne poesien, berre grådugskap, sjølvbedrag, hard og kynisk materialisme – og redsle for «dei andre», dei framande som kan vera innflyttarar, fattige, tiggarar, taparar, muslimar. Vi vert samanlikna med revar og ulvar, og sanneleg om ein veit kven som kjem best ut. Og:
Når vi en gang ligger i jord, skal vi fortsette å blomstre
og arkeologiene som brekker kjevene fra hverandre
juble over å finne de spirende hoggtennene
Sterk biletskaping
Og kva er eit verdig liv? Svar: «Vi tror et verdig liv er å leve lenge», står det ein stad. Ein annan stad at «Vi kjeder oss fort». Då er alternativa framstilt i gotisk grøssar-stil, groteske og skrekkfilmliknande bilete.
Nei, von er det lite av i denne diktsamlinga. Derimot ein rikdom av det eg vil kalla gjennomført gode dikt: Ei biletskaping som både er original og attkjenneleg på same tid, som om plasteret vert rive av i ei sviande avsløring av våre verste eigenskapar.
Og Dan Andersen skriv nesten «perfekte» dikt i ein episk langdiktstil som set store krav til rytme og anna som driv diktet fram for lesaren, mellom anna med ein imponerande presis bruk av linedelinga .