Testsak for justisminister Mehl: Politiet kan gjere slutt på kyrkjeasyl

Suel Kassembo har søkt vern i Herøy kyrkje på Sunnmøre. Han blir ei testsak på justisminister Emilie Mehls (Sp) nye kyrkjeasylpolitikk:

Sender ho politiet inn i Herøy kyrkje for å hente ut mannen som både utlendingsforvaltninga og Oslo tingrett seier skal bli sendt heim til Burundi i Sentral-Afrika?

Politimeister Ingar Bøen fortel til Vårt Land at «det kan bli aktuelt å gå inn i kyrkja etter kvart».

Ingen særskilde retningslinjer

Mehl oppheva i april i fjor instruksane og retningslinene som i 30 år hadde hindra politiet i å gå inn i kyrkjer og hente ut kyrkjeasylantar med makt.

Meldinga til kyrkjelydar som opnar dørene for kyrkjeasyl og støttespelarar som stiller opp, var tindrande tydeleg:

«Det vil fremover ikke lenger være særskilte retningslinjer for fremtidig uttransport av personer som har tatt opphold i kirker. Det betyr at om det skulle oppstå nye tilfeller av kirkeasyl, skal sakene løses i tråd med politiets vanlige rutiner.»

Altså: Politiet kan gå inn og hente ut dei som har fått endeleg avslag på asylsøknaden, men som går i kyrkjeasyl for å sleppe å bli sendt ut av Norge.

Vårt Land har spurt Justisdepartementet kva konsekvensar statsråd Mehls nye ny line vil få for Suel Kassembo. Svaret er at «Justis- og beredskapsdepartementet kan ikke kommentere enkeltsaker».

«Minst mulig bruk av makt»

Justisdepartementet har sendt brev til Politidirektoratet, som så har instruert alle landets politimeistrar om kva dei skal gjere:

«Politiet forventes heretter å effektuere vedtak uavhengig av personers oppholdssted, i tråd med alminnelige regler og retningslinjer. Departementet legger til grunn at håndtering i samsvar med alminnelige regler og retningslinjer innebærer så skånsom fremferd som mulig, herunder minst mulig bruk av makt og, så langt mulig, med respekt for kirkerommets særlige stilling. Tiltak som dialog, informasjon og samarbeid med kirken vil være sentrale elementer for å få til frivillige løsninger og unngå bruk av makt.»

Styrt av føringar

Mellom dei 12 politimeistrane som fekk brev, er Ingar Bøen i Møre og Romsdal politidistrikt.

– Korleis blir dette skrivet brukt av politidistriktet i møte med asylsøkjaren som no har gått i kyrkjeasyl i Herøy kyrkje?

– Føringar frå overordna organ som departementet eller direktoratet ligg til grunn for korleis politidistriktet løyser oppgåvene sine, forklarar politimeister Bøen til Vårt Land.

– Har politiet starta dialogen med vedkommande og støttespelarar for å få han til å avslutte kyrkjeasylet?

– Politiet har hittil ikkje hatt kontakt med kyrkjeasylanten eller hans støttepersonar.

«Kan bli aktuelt å gå inn i kyrkja etter kvart»

– Har politiet kontakta kyrkja, altså sokneråd eller prest i Herøy?

– Politiet har hatt kontakt med representantar for kyrkje. Dialogen her er god og han skal halde fram.

– Dersom dialog ikkje fører fram, kan det bli aktuelt å hente han ut med makt, slik Justisdepartementet seier er greitt?

– Det kan bli aktuelt å gå inn i kyrkja etter kvart. Det vil ikkje bli gjort utan at ein først har hatt dialog – både med kyrkjeasylanten og representantar for kyrkja.

Les meir: Justisministeren åtvarer: – Kyrkjeasyl er undergravande

Vil bli til ankesaka er avgjort

Suel Kassembo gjekk i kyrkjeasyl i for å få bli i Norge fram til ankesaka hans er avgjort i lagmannsretten, fortel biskop i Møre, Ingeborg Midttømme, til Vårt Land.

Midttømme stadfester at ho som biskop har starta dialogen med politiet i Møre og Romsdal om kyrkjeasylanten i Herøy. Ho har ei bøn til justisminister og politimeister:

– Kyrkja må ikkje bli ein arena for maktbruk. Kyrkjelyden må ikkje oppleve å møte politi inne i kyrkja.

Då Suel Kassembo søkte asyl i Norge i 2005, opplyste han at heimlandet var Burundi. Men han mangla pass, og UDI festa ikkje lit til forklaringa. I 2023 fekk Kassembo eit pass som stadfestar at han er frå Burundi. UNE og tingretten meiner det er trygt å returnere han til heimlandet.

Sat 648 i kyrkjeasyl

12. februar 1993 fekk Norge sitt første kyrkjeasyl i moderne tid. 14 kosovo-albanarar søkte vern i Elverhøy kyrkje i Tromsø. Dei nekta å vende tilbake til Kosovo etter avslag på asylsøknadane.

Utover året søkte stadig fleire kyrkjeasyl, og toppen blei nådd i november 1993. Då sat heile 648 personar i kyrkjeasyl fordelt på 134 kyrkjer og bedehus.

Sommaren 1993 greip dåverande justisminister, Grete Faremo (Ap), inn. Justisdepartementet sende ut ein instruks til politimeistrane. Politiet blei bedne om «respektere kyrkjefreden»; ikkje å gå inn i kyrkjer og hente ut asylantar med endeleg avslag.

Desse retningslinene varte fram til 1999. Då blei dei revidert av fungerande justisminister Dagfinn Høybråten (KrF) i Bondevik II. I brevet til politimeistrane blei det lagt til: « … «kirkens rom» er avgrenset og f.eks. ikke gjelder leiligheter eller aktivitetsrom utenfor kirken».

Det kan bli aktuelt å gå inn i kyrkja etter kvart. Det vil ikkje bli gjort utan at ein først har hatt dialog

—  Ingar Bøen, politimeister Møre og Romsdal politidistrikt

Dialog gav ikkje resultat

Korkje Bondevik I (KrF, Venstre og Sp), Bondevik II (KrF, Venstre og Høgre), Stoltenberg I, Stoltenberg II og III (Ap, Sp og SV) viste vilje til å skrote instruks og retningsliner som heldt politiet ute av kyrkjer og bedehus. Først i 2016 tok Framstegspartiet til orde for å avslutte kyrkjeasylet. Bakgrunnen var at fleire av asylsøkjarane som kom til Norge over Storskog søkte vern i kyrkjer i Finnmark for å unngå tvangsretur til Russland.

Tre år tidlegare hadde Høgre og Frp ført denne formulering inn i den politiske plattforma, «det vil være regjeringens syn at kirkerommet ikke skal brukes til kirkeasyl» – og Anders Anundsen (Frp), som var justisminister, skreiv brev til Politidirektoratet (POD) der han bad POD gå i dialog med kyrkja for å få avslutta kyrkjeasylet. Desse samtalane rann ut i sanden.

Kyrkja må ikkje bli ein arena for maktbruk. Kyrkjelyden må ikkje oppleve å møte politi inne i kyrkja

—  Ingeborg Midttømme, biskop Møre bispedømme

Les meir: Den nye kvardagen etter åtte år i kyrkjeasyl

Politiet henta ut frå forsamlingshus

I 2014 velsigna Anundsen ein politiaksjon i Kristiansand. Ein kyrkjeasylant frå Iran blei henta ut frå eit bygg som tilhøyrde pinseforsamlinga Filadelfia. Politiet sa huset ikkje var eit kyrkjebygg, men eit frittliggjande hus forsamlinga disponerte. Kyrkjelydsbygg som ikkje er vigsla, kan ikkje brukast til kyrkjeasyl, sa justisministeren i 2014.

I 2018 gjekk politiet inn i eit forsamlingslokale i Fitjar i Vestland og henta ut ein afghansk familie som hadde søkt vern i den tru at dei sat i kyrkjeasyl. Men bygget til kyrkjelyden Nytt Liv var ikkje vigsla, slik kyrkjer er.

Dåverande justisminister, Sylvi Listhaug (Frp), avviste at politiet braut kyrkjeasylet:

«Noen hevder at det er brutt en norsk tradisjon med å respektere kirkeasyl. Jeg er uenig i dette og har tillit til at politiet har fulgt retningslinjene», opplyste ho til NTB.

Tekst er endra 13.22: Setninga «Politiet på Sunnmøre har byrja arbeidet som kan ende med maktbruk, fortel politimeister Ingar Bøen til Vårt Land». Dette var ei sammenfatning av intervjuet med Bøen, ikkje eit sitat. Setninga er endra til «Politimeister Ingar Bøen fortel til Vårt Land at «det kan bli aktuelt å gå inn i kyrkja etter kvart».