‘Snø på museum’ stadfester Bramness blant dei fremste i norsk samtidspoesi

I diktsamlinga Snø på museum, gjer Hanne Bramness stadige freistnader på å gripa det flyktige, fasthalda noko ein berre skimtar, noko som er i endring, noko ein anar.

Ho har ein eineståande biletskapande evne, omgrepet bilete femner her ikkje berre om syn, men om alle sansingar, som lukt, lyd, rørsle. Det er i nettverket som ho flettar av slike bilete ho fangar inn det som òg Welhaven var ute etter for eit par hundre år sidan: «det uudsigelige, skal digtet røbe dog.»

Urovekkjande

Men lenger enn dit, til trua på intuisjon og sansing, går ikkje likskapen mellom vår samtidspoet og den romantiske 1800-talspoeten. For i Bramness sine dikt ligg eit medvit både om bestialiteten, med fleire bilete frå det krigsherja 1900-talet, og skimt av ei framtid for skaparverket som ikkje er lys. Gjennom denne årvakne innfanginga av dei flyktige bileta som fort røyver seg og endrar seg, er det dikta hennar «røpar» urovekkjande tilstander og mørke gjerningar.

---

Poesi

Hanne Bramness

Snø på museum

68 sider, Tiden 2021

---

Sansing og minne

Det er mykje snø og kulde i denne diktsamlinga. Alt i opningsdiket «Demring» omtalast «sporene i den mørke snøen» og spørsmålet «holdt du disse sporene fast i minnet?». Dét er eit viktig spørsmål, om sansing og minne. Det er også et spørsmål «om jeg våger å se når// jeg ser tilbake». Og boktittelen vert motsagt mot slutten av boka: «Du kan ikke bevare snøen på museum.» Snøen på eit målarstykke, kanskje, men «(...) De for oss kjente luktene/ sporene som kulda nesten skjulte, blir etter hvert umulige// å tyde, et utdatert alfabet (...)».

[ De elskende kaster ingen skygge i Joakim Kjørsvik høysang ]

«Truende vær»

I tillegg til omgjevnader med snø og andre vêrfenomen, er det òg mange tilvisingar til biletkunst i samlinga. I diktet «Tegn i tida» er utgangspunktet eit målarstykke frå 1565 av Piter Breugel: Kunstnaren, som levde i den såkalla vesle istida, viser jegarar «på vei inn i ei rekke iskalde vintre, ei ny istid». Og det er teikn her som peiker mot vår tid: «(...) Den veien vi skal./ Vi er også underveis mot en ukjent horisont med truende vær.» Det er fleire trugande bilete i diktsamlinga, plasten finst, og klimaendringane finst.

Svart blod

Vi les om «det fortidde, et sted som stadig snør igjen», men stundom opnar det seg rom i det tette snøvêret, og vi ser fleire bilete frå Berlin. Her passerer vi huset der Rosa Luxemburg leigde rom, og vi får etsande bilete (bygt på foto?) frå Berlin 1918-1919 der (i diktet «Svart vinter») andleta liknar «(...) svarte masker med hvite/ hull til øyne, langt der inne ligger blikkene begravd». Sola, som bryt gjennom, har «mørke stråler», og «gatene glinset av svart blod.» Det er mykje svart/kvitt, som i gamle fotografi her.

I dikta ligg eit medvit både om bestialiteten og skimt av ei framtid for skaparverket som ikkje er lys.

—  Knut Ødegård

Eg har sett NB ved eit minnedikt, «Tidløs», om den jødiske diktaren Gertrud Kolmar som vart arrestert 27. februar 1943 og send til utryddingsleira Auschwitz. Dødsdatoen hennar kjenner vi ikkje, men dikta hennar lever framleis blant det finaste i tysk 1900-talspoesi. Hanne Bramnes har teikna eit kaldt snøbilete «da hun skulle ta toget/ denne morgenen om våren, sporene hennes på fortauet/ ble stående mens steinen smeltet vekk. (...) I stillheten/ av folk som sover gikk hun, gjennom skyene, over/ så vel som på undersida av gatelegemet, med hodet/ ned (...)».

[ Poeten Øyvind Rangøy teiknar eit minneland og ei skapingssoge ]

Finmaska nett

Hanne Bramness’ kunst ligg i dette finmaska nettet med fasthalding av biletglimt. Ho får jamvel eit vaskeri til å bli til eit eventyr for blikket, jamvel om det òg er under åtak av snøen: I maskinen (diktet «Krystaller») «sviver også noen fremmede plagg,/ kastes rundt i såpeskummet, skjortene vinker/. Når knappene slår mot glasset lyder det som// små bjeller, spinkle toner som lett forsvinner.»

Lirekassemannen

Dette er ei rik diktsamling som stadfester Hanne Bramness sin posisjon blant våre fremste poetar. Ei ørlita innvending er ein i overkant systematisk oppsetting av strofene etter like tal på vers i dikta, noko som stundom svekkar teksttileigninga. Ei avdeling, «Meldinger om snø», er ikkje på høgde med dei beste dikta i samlinga, men så strammar ho seg veldig opp mot slutten med den fabelaktig biletrike avdelinga med titteldiktet «Snø på museum» i elleve delar. Og heilt til slutt («Vinterreise») møter vi att ein lirekassemann som òg var i bileta frå Berlin i nødsåra:

«(...) på blankblåst is ved elvebredden, sto en/ barbeint lirekassemann, dro sveiva lydløst. Han var kommet fra/ fortida for å minne oss om, hvor døve vi er for avskjeden.»