Avis-karikatur blir skulda for å likna antisemittiske teikningar

«At ei slik teikning kjem på trykk i ei norsk avis i 2024, det er ei skandale.»

Det skreiv Mats Tangestuen, historikar og fagleg leiar ved Jødisk Museum i Oslo, på Facebook-profilen sin på fredag.

Teikninga han snakkar om, viser Israels statsminister Benjamin Netanyahu og USAs president Joe Biden, og vart nyleg publisert i Dagsavisen.

Dagsavisen seier til Vårt Land det er feil å antyda at teikninga er antisemittisk. Avisas fulle svar kjem seinare i artikkelen.

Det var Minerva som skreiv om saka først.

Til Vårt Land seier Tangestuen at teikninga minner om antisemittiske teikningar.

– Den scena som blir teikna opp, er lett å kjenna igjen. Den sleipe, vonde jøden med stor nase som lurer i kulissane. Jøden som styrar og orkestrerer, medan USAs president er ei hanskedukke som blir styrt.

Han understrekar at han ikkje er mot karikaturar av Benjamin Netanyahu, men at han meiner at dette er ei problematisk teikning.

– Slike teikningar av jødar har me sett så mange gonger før. Eit enkelt søk på Google vil gje deg hundrevis av liknande bilete.

Ser parallell til tysk nazipropaganda

På Facebook har Mats Tangestuen lagt ut ei teikning av ein eldre propagandaplakat. Plakaten skuldar jødar for å ha starta og forlenga andre verdskrig. Den er signert den nazistiske karikaturteiknaren Hans Schweitzer, som brukte pseudonymet Mjölnir.

– Sjå på auga på den teikninga. Dei er ganske like teikninga som Dagsavisen har publisert, seier Mats Tangestuen til Vårt Land.

– Er teikninga som Dagsavisen har publisert, ei antisemittisk teikning?

– Eg meiner den liknar antisemittiske teikningar. Men eg trur ikkje at teiknaren eller avisa er antisemittiske.

Han håpar Dagsavisen vil fjerne denne teikninga.

– Om dei etter å ha fått tenkt seg om, framleis står for å ha publisert teikninga, då vil eg vurdera å melda den til PFU.

«Er identisk med nazistisk propaganda for jødehat»

Fredag ettermiddag vart teikninga meldt til pressas klageorgan Pressens Faglige Utvalg (PFU). Den vart meld inn av Jacob Holm-Lupo, som er forfattar og musikar og halvt jødisk.

– For tida er det mange skuldingar om antisemittisme der ute, det kan nesten gå inflasjon i det. Men akkurat denne teikninga meiner eg liknar så openbert på antisemittiske teikningar, seier Holm-Lupo til Vårt Land.

I klagen skriv han: «Etter det jeg kan bedømme, strider denne illustrasjonen mot lover om hatytringer, da den helt åpenbart spiller på, og faktisk er identisk med, nazistisk propaganda for jødehat.»

I klagen til PFU har han lagt ved illustrasjonar frå den nazistiske avisa Der Sturmer frå 1930- og -40-talet. Han meiner teikninga i Dagsavisen er identisk med slike teikningar.

Jacob Holm-Lupo meiner publiseringa bryt med Vær Varsom-plakatens punkt 4.3:

«Vis respekt for menneskers egenart og identitet, privatliv, etnisitet, nasjonalitet og livssyn. Vær varsom ved bruk av begreper som kan virke stigmatiserende.»

I 2021 retta Jacob Holm-Lupo skarp kritikk mot ei lærebok i eit lesarinnlegg i Vårt Land. Han skulda boka for å ha ein kort og mangelfull presentasjon av jødedommen – og meinte at bildet som boka teikna, høyrde meir heime «i antijødisk propaganda enn i religionsvitskap».

To dagar seinare trekte forlaget Cappelen Damm Akademisk boka og lova å gjera endringar.

Dagsavisen forsvarar publiseringa

– Eg synest det er å dra det langt i feil retning å antyda at teikninga er antisemittisk. Det er ei teikning av dei to konkrete statsleiarane. Teikninga karikerer Joe Bidens forsvar av Israels løgner, og presenterer han som ein nyttig idiot for Nethanyahu. Dette er konkret omtalt i teksten som teikninga er publisert med.

Det skriv Andreas Heen Haaland-Carlsen, sjefredaktør og administrerande direktør i Dagsavisen, i ein e-post til Vårt Land.

Han er blitt forelagt kritikken frå Mats Tangestuen og PFU-klagen frå Jacob Holm-Lupo.

Fredag kveld hadde Dagsavisen-redaktøren ikkje blitt kjent med PFU-klaga.

– Eg tek stilling til klagen når og om eg får ein førespurnad derfrå.

Teikninga vart publisert på nett 15. mars, til kommentaren «Hvordan folkemord kan skje» om detaljane rundt Hamas-angrepet 7. oktober i fjor. Teikninga er laga av Siri Dokken.

– Denne teikninga er laga og publisert i forbinding med ein kritikk av løgnene som blir spreidd for å legitimera handlingane i Israels krigføring på Gaza, skriv Andreas Heen Haaland-Carlsen.

Dokken ønskjer ikkje å kommentere saka overfor Vårt Land. Til Minerva svarar ho slik på kritikken om at teikninga spelar på gamle stereotypar om at jødar kontrollerer verda og opererer med skjult makt:

– Denne tegningen gjør bruk av en metafor jeg har brukt utallige ganger når jeg har tegnet andre statsledere. Det er to statsledere som er avbildet også her.