Tykkjer det er meiningslaust: Får ikkje donere egg før ho er 25

22-åringen er sikker.

– Hadde det vore mogleg ville eg meldt meg som eggdonor.

– Kvifor?

– Eg ønskjer særleg å hjelpe dei som er ufrivillig barnlause, forklarar Herbjørg Lind.

Stortinget vedtok ny bioteknologilov i 2020. Fleirtalet – Ap, SV og Frp – gjorde donasjon av egg lovleg i Norge. I dag tilbyr fire private og ein offentleg klinikk eggdonasjon. Alle må rekruttere donorar.

---

Donasjon

• For menn er det enkelt å donere sæd.
• For kvinner tek prosessen med å donere egg to-tre veker.
• Donor får hormonbehandling som gjer at det kan hentast ut eit tal egg, vanlegvis inntil 10–12.
• Egga blir henta ut ved eit medisinsk inngrep, og mange kvinner opplever noko ubehag av hormonbehandlinga.
• Eggdonor kan få utbetalt fem prosent av 1 G for kvart egguttak, sæddonor kan få utbetalt 0,7 prosent av 1 G for kvar enkeltdonasjon – grunnbeløpet (G) er per i dag 118.620 kroner.
• Ifølgje bioteknologilova har barn fødde etter bruk av donoregg eller donorsæd rett til å få vite identiteten til donoren når dei fyller 15 år.

---

Ber om lik aldersgrense

Til kvinnene som vil melde seg blir det stilt eit særskilt alderskrav: Dei må vere eldre enn 25 år og yngre enn 35 år.

Herbjørg Lind forstår ikkje kvifor lovgjevarane forskjellsbehandlar menn og kvinner som vil donere kjønnsceller. Ho har brukt mykje tid på å lese seg opp på teamet eggdonasjon, og er sterkt motivert for å hjelpe dei som treng egg frå donor.

– Me bør møte same aldersgrense. I dag kan ein mann donere sæd når han fyller 18, mens me kvinner må vente i sju år til før me kan donere egg. Dette gjev ikkje meining, for det er ikkje tufta på medisinske skilnader, men har heller politiske forklaringar, meiner 22-åringen som studere sjukepleie og har ein deltidsjobb på eit sjukehus.

[ Får ikke vite om donorhalvsøsken ]

18 år for nyredonasjon

Ho har eitt kort til på handa: Viss sjølve inngrepet er grunnlaget for forskjellen mellom kjønna, peikar Lind på at ein berre må vere 18 år for å donere ei nyre.

– Eg vil karakterisere ein donasjon av ei nyre som eit langt meir krevjande inngrep enn donasjon av egg.

Nordmenn blir myndige når dei fyller 18 år, men helselovgjevinga har fleire aldersgrenser – slik Lind peikar på. Den nedre er 16 år. Då kan du samtykkje til eller avvise helsehjelp.

Politikk og etikk avgjorde

Vårt Land ringjer ein av arkitektane bak lovoppmjukinga som sikra norske kvinner retten til eggdonasjon, Åshild Bruun-Gundersen. Frp-politikaren, som forlèt Stortinget i 2021, snikra saman med Arbeidarpartiet og SV saman fleirtalet.

– Kvifor kom de fram til at kvinner som vil donere egg må vere minst 25 år?

Bruun-Gundersen peikar på eit knippe forklaringar:

– Aldersgrensa har ingen medisinske grunngjevingar. Det var snakk om kva som var politisk mogleg, for SV var eggdonasjon vanskeleg, og så var det viktig med ei god, etisk innramming. Eggdonasjon er eit omfattande inngrep, så kvinnene skal vere medvitne på kva dei gjer – det er skilnad på ei på 18 og ei på 25. Og fordi ein får ein kompensasjon, kan kvinner på 18 lettare vere motiverte av pengane.

– Tre år etter at loven blei endra, har du same syn på aldersgrensa?

– Ja.

[ Skal bli forbudt: Foreldre gentester barn, leter etter halvsøsken, sykdom og idrettstalent ]

Helseministeren held fast ved 25

Vårt Land har spurt helseminister Ingvild Kjerkol (Ap) om ho vil ta eit initiativ til å harmonere aldersgrensa for donering av kjønnsceller, altså 18 år for å donere både sæd og egg?

Ap-statsråden svarar ikkje sjølv. Frå Helsedepartmentet har Vårt Land fått eit svar på e-post:

«Stortinget opna for eggdonasjon ved lovvedtak 19. juni 2020. Ein del av lovvedtaket var aldersgrense for eggdonorar, sjå bioteknologiloven: En eggdonor skal være over 25 år og ikkje eldre enn 35 år og ikkje fratatt rettslig handleevne på det personlige området. Spørsmålet om aldersgrense for donorar er dermed nyleg vurdert av Stortinget, og vi finn ikkje grunn til å vurdere dette nærmere no.»