Veljarras i Ap: – Partiet fortel ikkje kva dei vil

– Vanlegvis får nye regjeringar nokre kveitebrødsdagar først, før det byrjar å gå nedover. Slik har det ikkje vore for denne regjeringa.

Det seier Jonas Stein, valforskar og førsteamanuensis i statsvitskap ved Universitetet i Tromsø.

Regjeringsslitasje er nærast ei naturlov, seier han, og viser til at regjeringsparti i snitt mister 4,5 prosentpoeng i oppslutnad gjennom perioden dei sit ved makta. Det spesielle med denne regjeringa er at det skjer så fort.

I august har tre ulike målingar etter kvarandre plassert Arbeidarpartiet under 20 prosent, og dei to regjeringspartia har samla mista meir enn kvar tredje veljar på under eit år. Jonas Stein trur noko av forklaringa er ein valkamp som i stor grad dyrka misnøye, særleg i delar av landet som opplevde at dei var langt vekke frå maktbasane i Oslo.

– Mange av dei sakene folk var misnøgde med er no avklart, og då er det andre problem dei er opptekne av. Då hjelper det ikkje at Støre og Vedum berre held fram med sine greatest hits frå 2021.

Handlar ikkje berre om straum

­– Det er lett å gripe til straumprisen som forklaring, seier valforskarveteran Bernt Aardal.

– Men vi har eigentleg ikkje haldepunkt for å seie noko om kvifor folk svarar som dei gjer i meiningsmålingane. Det spør vi ikkje om, understrekar han.

Om det var kjensla av straumpriskrisa på kroppen som aleine var avgjerande for kor fort veljarane flykta frå regjeringspartia, så ville Støre og Vedum klare seg godt i landets to nordlegaste straumregionar. Men slik ser det ikkje ut til å vere. Heller ikkje det at mange familiar kan takke regjeringa si straumstøtteordning for at dei endar med ei heller moderat auke i straumutgiftene, ser ut til å komme Arbeidarpartiet og Senterpartiet til gode.

– Er det sjølve krisa som rammar partia mest, eller er det måten dei handterer krisa på?

– Her trur eg du er inne på noko viktig, seier Aardal.

– Det handlar nok om «etterlete inntrykk», for å bruke eit litt utslite uttrykk.

Vanskeleg venstreopposisjon

Han trur veljarane oppfattar regjeringa som lite handlekraftig. Veljarane meiner dei blei lova at det raskt skulle kome store endringar i deira daglegliv. I praksis tek store endringar, som til dømes oppsplitting av fylke, lang tid. Og i mellomtida har nye problem dukka opp i folk sine liv i staden.

Ei anna utfordring for Støre-regjeringa er at ho blir angripen frå begge sider. Sist Arbeidarpartiet var i regjeringa var SV med på innsida av samarbeidet, og Raudt var heilt utan representasjon på Stortinget. I 2021 var det nettopp Raudt og SV som var valvinnarane på venstresida, og med kvar si store gruppe som fungerer som opposisjon til venstre for regjeringa, er konkurranseflata til Støre blitt langt vanskelegare å handtere.

– For ein statsminister frå Arbeidarpartiet passar det godt å bli angripen frå høgresida. Men om angrepet kjem frå motsett side, frå parti som meiner regjeringa ikkje er langt nok til venstre, så er det langt vanskelegare å forsvare seg mot, forklarar Aardal.

[ KrF trekker seg fra byrådet i Bergen ]

Sviktande partilojalitet

– Det store bildet er at partiidentifikasjonen er blitt svakare, seier samfunnsforskar Svein Erik Tuastad ved Universitetet i Stavanger.

No skiftar opp mot halvparten av veljarane parti i kvart val, og det gjer at partia no må kjempe mykje hardare for veljarane. Den andre viktige trenden, meiner Tuastad, er at klassetilhøyrsla er blitt svakare. Då er det er lite att som kan samle dei store veljargruppene om eit prosjekt.

– Sosialdemokratiet blir særleg hardt ramma av saker som går på tvers av tradisjonell partitilhøyrsel, som klima og innvandring.

Sverige: Sossarna kan verte valvinnar

Samstundes er bildet meir samansett. Akkurat no har venstresida statsministeren i alle dei nordiske landa, og i Sverige ligg Arbeiderpartiet sitt systeparti Socialdemokraterna an til å bli den klare valvinnaren i det komande Riksdagsvalet. Støre kan altså ikkje berre peike på dei store trendane som grunn til den sviktande oppslutnaden.

Det finst ikkje noko klart, enkelt svar på dei dårlege målingane til det norske Arbeidarpartiet, seier Tuastad, men han peikar likevel på to punkt der han meiner Støre har feila.

– For det første manglar leiinga i partiet autoritet. For det andre har dei inga forteljing om kva dei vil.

Etter partileiardebatten i Arendal sist torsdag meiner han likevel å sjå glimt av endring.

– Der hadde endeleg Støre den myndige leiarrolla og samlande forteljinga som har mangla i straumsaka.