Krigen Norges statsminister fryktar

Rammene var statsministerens førjulsårlege oppsummering. Stoda i riket. Raude julekuler spegla grønt tre. Høgtida var i kjømda.

Så melde Jonas Gahr Støre uhyggja han ber med seg i kvardagen:

«I tillegg skal vi ha med oss dette på vei inn i 2022. Vi møter en sikkerhetspolitisk situasjon i Europa som ikke har vært mer alvorlig siden 1989.

At det igjen er mulig med krig og konfrontasjon på vårt kontinent, er nedslående. Men det kan skje, i og rundt Ukraina, med en voldsom russisk militær oppmarsj i regionen.

Regjeringen tar dette på det største alvor.»

USA rustar opp i Ukraina

Tre dagar før jolaftan gav Russlands president svar på tiltale.

I møte med landets øvste, militære sjefar fortalde Vladimir Putin at han er budd på å svare på «Vestens uvenlege handlingar».

Putin sa at dersom Vesten heldt fram med å vise ei «openberr aggressiv haldning», ville Russland gripe til «høvelege militærtekniske tiltak» som et svar.

– Russland vil reagere skarpt på uvenlege steg, sa Putin, og la til: «Me har all rett til å gjere det».

Brennpunktet er Ukraina.

I aust, langs Russlands grense til Ukraina, har Putin i haust oppmarsjert kring 100.000 soldatar, støtta av tunge våpen.

I vest, i Ukraina, driv USA militær opplæring av ukrainske styrkar - har sendt nye 150 soldatar – og gjev landet rause, militære gåver. Og ønskjer Ukraina inn i Nato-varmen.

Langs heile Vestens grense mot Russland øver amerikanske soldatar saman med stridsfrendar frå Nato-land, frå Norge i nord til Georgia i sør. Brorparten av Moskvas gamle vasallstatar er blitt Nato-medlemmer.

Truslar før høgtid

Vesle julaftan skjerpa Putin retorikken.

Russiske styresmakter omtalar utplassering av Nato-våpen i Ukraina som kryssing av ei «raud line».

– Korleis hadde USA respondert dersom me hadde utplassert rakettar ved USAs grense mot Canada eller Mexico, spurde Putin på den årlege presidentpressekonferanse i Moskva.

For Putin er Ukraina bufferstaten mellom Russland og Vesten. I dag er den store nasjonen nord for Ukraina, Kviterussland, ein nær ven av Moskva. Det er ikkje Ukraina.

Difor krev Putin at landet ikkje må bli innlemma i Nato, at USA må avvise Kievs ønskje om å få sleppe inn i alliansen.

Russland ønskjer nye tryggingspolitiske avtalar med USA og Nato. Fremste krav er at Nato avsluttar utvidinga mot aust og trappar ned aktiviteten i Aust-Europa.

Moskva vil ikkje at Nato skal få tilgang på viktig infrastruktur i nabolandet, hamner og flyplassar, eller høve til å utplassere luftforsvarssystem og radarkjeder.

[ Raude Kross sporar fortsatt opp sakna etter andre verdskrig.  ]

Sovjetunionen imploderte i jula

Putin reagerte då han torsdag blei spurt om han kan garantere at Russland ikkje vil invadere Ukraina:

– Det er dykk som må gi oss garantiar, og det straks.

Han peika på Vesten.

Same dag bad Nato-sjef Jens Stoltenberg Vladimir Putin bruke jula til å fjerne dei russiske styrkane nær grensa mot Ukraina.

Stoltenberg ønskte ei fredeleg romjul. Han fekk eit slags svar for første juledag opplyste det russiske forsvarsdepartementet at meir enn 10.000 soldater har avslutta militærøvingar nær grensa til Ukraina, melder NTB.

Men Moskva har brukt julehøgtida til invasjon før:

24. desember 1979 hærsette Sovjetunionen Afghanistan.

Vesten feira også jul då den kalde krigen tok slutt. Sovjetunionen blei oppløyst 26. desember 1991. Opp stod Russland og 14 nye nasjonar. Ukraina var ein av dei.

---

Ukraina

• Frå 800-talet var Ukraina kjerneområde for aust-slavarane, Kiev-riket blei grunnlagt på 880-talet.
• Mellom 1654 og 1772 var vestlege delar av dagens Ukraina underlagt Polen, så under Austerrike fram til 1918, mellom 1918 og 1939 igjen ein del av Polen.
• Resten av det som i dag er Ukraina, blei i to rundar, etter 1654 og etter 1793, innlemma i det russiske imperiet og utsett for sterk russifisering.
• Forsøk på å skipe ein moderne ukrainsk i 1918 i ukrainske område i Polen, etter kort tid blei Ukraina ein unionsrepublikk i Sovjetunionen, var det fram til sjølvstende i 1991.
• I tiåra etter sjølvstende har landet vore prega av sterk, politisk uro.

---

[ Norsk politikar gjer omstridte reiser for å fremje russisk annektering av Krim  ]

Krig i Europa i dag

I skuggen av den oppvarma kalde krigen mellom Vesten og Russland, finn det stad ein lågintens krig aust i Ukraina.

Russland annekterte i 2014 Krim frå Ukraina, ei halvøy med stor, russisk folkesetnad, så tok prorussiske separatistar kontroll over russisk-dominerte landområde aust i Ukraina. Regionane Donetsk og Luhansk kunngjorde sjølvstende.

Med det braut det ut krig i Europa. Den andre sidan verdskrigen. Den første var borgarkrigen i Jugoslavia på 1990-talet. Han kosta kring 300.000 livet.

14.000 døde

Langs fronten ligg ukrainske soldatar i vest og prorussiske separatistar i aust. Utbrytarane har Russland med på laget‚ soldatar og militært utstyr.

No trugar storkrigen. Det er denne statsminister Støre fryktar.

I sju år har den lågintense krigen aust i Europa kosta vel 14.000 livet, av desse kring 4.000 sivile. Over ein million er drivne på flukt. Det er denne krigen Støre fryktar kan bli ein storkrig.

Norges statsminister har røynsle med krig. I hans år som utanriksminister dreiv Norge krig i Afghanistan og i Libya.

[ Me har aldri vore så uroa over klima som no ]