– Borgarar i land som blei hardt herja av finanskrisa i åra etter 2008, strevar kanskje med å opptre solidarisk med dei mange flyktningane og migrantane som kom i 2015, seier NOVA-forskar Kristian Heggebø til Vårt Land.
Han forklarar kvifor over halvparten av dei spurte i ei stor europeisk undersøking vil stengje grensene for innvandring frå muslimske land.
LES MEIR: 1.347 ureturnerbare på norske asylmottak
Undersøkingar
Med finanskrise og flyktningkrise som bakteppet gjekk tre forskarar frå forskingsinstituttet NOVA, som er plassert på OsloMet – storbyuniversitetet, laus på oppgåva med å kartleggje solidaritetens kår i Europa – og i Norge.
Forskarane har gått gjennom ein stor stabel ferske undersøkingar i europeiske land, og dei har djupneintervjua viktige aktørar i frivillige organisasjonar på feltet, samt statlege og kommunale etatar.
Oversiktsbileta som trer fram i rapporten deira er dystre:
• Europa er under press, det breie lag i mange land er redde for innvandring. Ei spørjeundersøking i ti europeiske land – Austerrike, Belgia, Frankrike, Tyskland, Hellas, Ungarn, Italia, Polen, Spania og Storbritannia – viser at halvparten meiner at all innvandring frå muslimske land bør stoppast, at innvandring fører til auka kriminalitet og at innvandring truar velferdsstaten
• Norge er blitt eit kaldare samfunn. Den kvalitative undersøkinga forskarane har gjennomført melder om «meir kulde ovanfrå» og «meir varme» nedanfrå.
– Oppsummert kan ein sei at Norge er blitt eit kaldare samfunn. Debattklimaet er tøffare. Grensene er flytta når det gjeld kva ord ein brukar, og det påverkar menneska det blir snakka om. Flyktningar opplever å bli mistenkeleggjort og det påverkar sjølvkjensla, fortel NOVA-forskar Ida Tolgensbakk til nettmagasinet viten+praksis.
Kriser
Bakteppet for NOVA-rapporten er denne:
Europa 2008: Den amerikanske investeringsbanken Lehman Brothers går konkurs. Tilliten i finansvesenet bryt saman. Dei økonomiske og sosiale verknadane er store over heile verda, men herjar særleg hardt i land som Hellas, Italia og Spania, land som i dag husar svært mange flyktningar.
Europa 2015: Drygt ein million flyktningar og migrantar finn vegen til landa nord for Middelhavet, storparten er muslimar frå land i Midtausten, særleg Syria. Land etter land svarar med å stengje grenser.
Tilstrøyminga får veljarar til å flokke seg rundt innvandringskritiske og -fiendtlege parti som plasserer seg langt ut på høgresida.
Partival
Gyllent daggry får 18 plassar i den greske nasjonalforsamlinga ved valet hausten 2015. Fridomspartiet, leia av Geert Wilders, vinn 18 sete i parlamentet i Nederland i 2017, samstundes røystar kvar femte franske veljar på Nasjonal front i første runde av presidentvalet. I Tyskland stormar AfD (Alternativ for Tyskland) inn i Forbundsdagen, for første gong, med vel 12 prosent av røystene.
Ordskifta om innvandring, kultur og religion hardnar til i land etter land.
I mars sikrar Ungarns statsminister seg attval. Viktor Orban fører ein valkamp med ein hatsk retorikk mot innvandrarar generelt og muslimar spesielt.
Mistru
NOVA-forskar Kristian Heggebø utdjupar to forhold kring haldningsundersøkinga i ti europeiske land:
– Spørjeundersøkingar må takast med ei klype salt, men slike må likevel takast på alvor.
– Kvifor?
– Respondentar har ofte lyst til å svara, noko som kan føra til at dei seier seg samde med påstandar om tema dei eigentleg ikkje er særleg opptekne av. Men dei spurde får samstundes sagt kva dei meiner, så svara deira er viktige signal som ansvarlege politikarar må ta alvorleg.
– I undersøkinga går det hardt utover innvandrarar frå muslimske land, kvifor?
– Som gruppe blir muslimar i Europa møtte med mykje mistru, for mange evnar ikkje å sjå henne som ei svært heterogen gruppe, der spennet er stort. I Europa har mange eit negativt bilete av muslimar fordi ein blir prega av dei som er mest ekstreme, muslimske terroristar – og desse nører opp under frykta.
LES MEIR: – Vis gjestfrihet mot flyktninger
Bilete
– Kva er vi redde for?
– Vi er redde for terror, og for at dei mange som kjem frå muslimske land ikkje vil tilpasse seg vår vestlege måte å leve liva våre på.
– Kvar finn folk næring til bileta av muslimar?
– Først og fremst media. Lat meg ta eit konkret døme. I 2015 blei den einslege, unge, mannlege flyktningen sjølve bilete på dei som kom til Europa. Vi såg dei i alle kanalar. Dette førte til ei utbreidd oppfatning om at storparten av dei som kom var «lukkejegarar», noko som openbart ikkje stemmer.
Heggebø meiner også brei dekning av terror, utført av personar som koplast til islam, kan vere med på å forklare den breie skepsisen som kjem fram i undersøkinga.
Suter
NOVA-forskarane peikar på at innvandring er eit like heitt tema i Skandinavia som i landa på kontinentet. Men årsaka til uroa har andre forklaringar enn finanskrise og flyktningkrise.
– Vårt samfunn, Norge, har ikkje alvorlege suter. Vi er ikkje heimsøkt av korkje stigande arbeidsløyse eller sviktande velferdsordningar. Likevel er innvandring eit tema som får umåteleg mykje merksemd i det offentlege ordskiftet. Men kanskje er innvandring og integrering det einaste som er att å uroe seg over, seier Heggebø.
