Korleis nå sitt «publikum»

Merete Thomassen gjev ein treffande omtale av ei konfirmasjonsgudsteneste der dei færraste i kyrkja er aktive deltakarar (VL 18.01.22). Dette er noko som vi prestar kjenner oss att i. Gudstenester med konfirmasjon og dåp, eller gudstenester på julaftan eller 17. mai, kan ofte ha eit stort «publikum» som ser på den kyrkjelege «førestillinga» med varierande interesse og med eit skrått blikk på Facebook.

Vi må nok i vår del av verda innsjå at vi lever i ei sekulær tid. Ifølgje filosofen Charles Taylor sitt store verk om sekularisering, så er eitt av kjenneteikna for den sekulære tidsepoken at verda vert tømt for autonome åndelege vesen og åndskrefter. Djevel, demonar, englar, usynlege sjeler, osv. er noko som for dei fleste berre finst i mytiske forteljingar, og i same kategorien kjem eigentleg både Faderen, Sonen og Den heilage ande.

Den treeinige Gud finn dei omtala i historiske kjelder og som objekt for einskilde menneske si tru, men eit reelt nærvær eller praktisk innverknad på vårt samfunn og våre liv er reint hypotetisk og usannsynleg. Vi som er prestar i lokalsamfunn der vi kjenner omtrent alle, vil ha erfart at dette i løpet av den siste generasjonen har vorte majoriteten sitt materialistiske livssyn.

Ei anna førestillingsverd

Eit møte med gudstenesta er derfor eit møte med ei anna førestillingsverd og eit anna språk. Liturgi, sakrament, bøner, salmar og bibeltekstar formidlar tru på eit nærvær av åndelege realitetar. Guds realprisens vert teken som sjølvsagt.

Vi kyrkjeleg tilsette som dagleg lever i dette åndsuniverset, ser kanskje ikkje kor stort «clash» det blir når sekulære menneske stig inn i gudstenesta. Det ein møter er på den eine sida ord mange har høyrt før, men likevel er dette omgrep som etter sitt innhald er heilt framande og tomme for meining. At dei fleste både er medlemer i Den norske kyrkja og døypte, har nok i denne samanhengen ikkje så mykje å seie for den einskilde si subjektive oppleving. Og då kan vi ikkje forvente aktiv deltaking, men i beste fall eit alminneleg vakent «publikum».

Det er mange gode publikumsopplevingar i kyrkjene våre. Kyrkjekonsertar scorar gjennomgåande høgt på meiningsmålingar, og det finst prestar som er glimrande talarar og som kan fengsle sitt «publikum» i ei konfirmasjonsgudsteneste. — Korleis var gudstenesta? — Jau, presten var cool. Ein slik respons kan ein gjerne få. Men det vert ofte berre ei eingongsoppleving — nett som på teateret.

Ei av dei store utfordringane er at frammøte til dei ordinære gudstenestene skrantar. Der er det lite som dreg det kyrkjepublikum som går til kyrkje på merkedagar i familie og samfunn.

Val av strategi

Kva gudstenestestrategi skal kyrkja velje i eit samfunn som i stigande grad vert sekulært? Eit trekk ved det sekulære samfunnet er at kyrkje og religion — i alle høve religiøs einsretting — vert fjerna frå offentlege institusjonar. For kyrkja kan dette også opne nye dører.

Eg har liten tru på ein strategi som går ut på tilpassing og assimilering og endring av språk og idear, som gjer bodskapen grei og liketil for sekulære menneske. Konsekvensen av dette vert ei destillering og fortynning av forkynninga som medfører at ein knapt kan seie og syngje noko anna enn at ein eventuell Gud er den store og grenselause kjærleiken, og at vi skal leve inkluderande og vere snille og rause med kvarandre — noko radioandaktane er eit godt døme på.

Vi kyrkjeleg tilsette som dagleg lever i dette åndsuniverset, ser kanskje ikkje kor stort «clash» det blir når sekulære menneske stig inn i gudstenesta.

—  Geir Sørebø

Ein heilt anna strategi er å fasthalde og tydeleggjere vårt pre-sekulære åndelege univers der både Gud og andre åndskrefter er høgst reelle, i pakt med både bibeltekstar, salmeskatt, sakrament og liturgi.

Ein praktisk konsekvens av dette kunne vere at vi er medvitne om at alle gudstenester, så langt mogleg, vert prega av vitnemålet frå engasjerte kyrkjelydsmedlemer som sit i kyrkjebenkene og tydeleg deltek i salmesong og liturgi og nattverdsfeiring — og gjerne med verbale vitnemål frå lesepulten.

Møte levande vitnemål

Så må det gjerne vere eit stort observerande «publikum». Men dette «publikum» skal få oppleve å møte levande vitnemål om ein realitet som er heilt annleis enn det sekulære samfunnet — og som er så utfordrande at mobiltelefonen vert putta i lomma. Dette betyr også at ein bør så langt mogleg unngå å ha eigne dåpsgudstenester og konfirmasjonsgudstenester der den ordinære kyrkjelyden ikkje deltek.

Den ordinære kyrkjelyden sitt fråvær øydelegg også den grunnleggjande dramaturgien i desse handlingane, der born og ungdomar vert tekne inn i kyrkjelyden (som kanskje ikkje eingong er representert med sine tillitsvalde eller mest aktive medlemer). Vidare bør ein i kvar gudsteneste så langt mogleg feire nattverd, fordi Jesu realprisens her vert best synleggjort.

Vi opplever korleis dei førande mediekanalane i denne delen av verda har gjort eit knefall for den sekulære og åndslause ideologien. Då er det eit kall for kyrkja å vere eit vitne om åndeleg kraft — ikkje minst på konfirmasjonsgudstenester — på ein slik måte at «publikum» vert råka og omgjort til aktive kyrkjelydsmedlemer.

[ Flere kristne profiler støtter opprop mot «kjønnsforvirrende undervisning» ]