I mange år trudde eg dei norske svømmebassenga var borte. Svømmehallar og folkebad vart lagt ned eller bygd om til heilt andre ting. Noko av grunnen er truleg at eg har budd i Oslo i mange år, der blant anna Torggata folkebad, som på 1940-talet hadde opp i mot ein million besøkande i året, er blitt til ein mathall. Her i byen er det langt mellom svømmehallane, sjølv om vi i 2022 fekk Manglerud bad og vi no i 2024 skal få Tøyenbadet tilbake.
Slik er det ikkje i resten av landet. For folkebada har begynte å poppe opp fleire stader. Der ein før alltid fant eit godt stelt bedehus i kvar by og bygd, er det no nyoppussa svømmehaller og badeland ein legg merke til når ein reiser rundt noregsferie.
Og om du enno ikkje har tatt turen til ein av dei mange svømmebassenga som finst i det langstrekte landet vårt, er ein regntung sommardag i fellesferien kanskje tidspunktet. For eit besøk her vil gi deg eit unikt innblikk i kven det norske folket er.
Ferie er ei dyr affære
Norge er eit av landa i verda med minst økonomisk ulikskap. Men sjølv her heime aukar skilnadene mellom oss når det kjem til kven som er fattig og kven som er rik. Kanskje er det i feriane likskapen vår verkeleg slår sprekkar. For det krev si millioninntekt å eige nybygde hytter i fjellheimen. Og med den nye dyrtida kostar det mykje å ta med familien til utlandet. Reise og overnatting er ein ting, matutgiftene kjem i tillegg. I nabolandet Danmark kostar eit enkelt pizzamåltid for fire fort rundt sju hundre danske kroner. Det blir nesten tolv hundre norske kroner med dagens kronekurs.
Feriar er eit høgdepunkt for mange barn, og også for mange foreldre. Samtidig er det openbert at feriar også er ein temmeleg dyr affære for mor og far.
Men om du ikkje kan prioritere å reise til varme strøk, eller om du ikkje har ei hytte å køyre Teslaen opp til, finst det alternativ.
I staden for at vi sit framfor ein skjerm og ser på kroppar vi ønskjer å ha, er vi i svømmehallen med dei kroppane vi faktisk har.
For bortsett frå Oslo, har nesten alle dei større norske byane eit basseng som er ope året rundt. Til og med mindre stader som Molde og Askim kan slå på stortromma med oppvarma basseng med sklier der både små barn og ungdommar, pensjonistar og revmatikarar, kan sine første og siste svømmetak.
Å dele dusj med andre
Eg enda sjølv opp i eit av desse bassenga denne sommaren, og det var mot mi vilje. Ein søndag da regnet hølja ned og vi ikkje hadde planar, vant kona og barna diskusjonen rundt frukostbordet: Eg måtte bli med til Drammensbadet.
Til vanleg liker eg å bade, det kjennest som ei religiøs handling å forsvinne ned i det levande vatnet. Som det står i Esekiel 36, 25: Eg stenkar reint vatn på dykk, så de blir reine.
Men no fekk eg det for meg at eg ikkje orka eit anlegg der eg måtte dele garderobe, dusj, toalett, ja, sjølve vatnet, med alle andre. Lukta frå sluka i golvet, eimen frå ein annan mann som ikkje har dusja enno, skrikande barn som sprutar vatn på meg, den bleike kroppen min framfor alle andre.
Nei, gi meg eit stille skogsvatn eller ein iskald kulp i ein sildrande bekk der eg kan bade i fred.
Sur pappa
Da vi drog til Drammen var eg i elendig humør bak rattet. Barna gledde seg og kona strålte, og eg sat og oppførte meg som eit kjellarmenneske frå ein Dostojevskij-roman. Etter å ha parkert bilen, betalt inngangsbillett, komme oss gjennom garderoben, stod vi endeleg inne i Drammensbadet.
Før eg rakk å kommandere dei, forsvann barna opp i den eine sklia. Kona gjekk for å svømme i det største bassenget. Etter å stått i nokre sekund og forbanna alt og alle, gjekk eg bort og hoppa uti eit av dei mindre, oppvarma bassenget som ikkje hadde større djupne enn 1,40.
Der kunne eg stå og irritere meg over korleis ein søndag i ferien sakte rant forbi meg.
Og kva såg eg framfor meg?
Jo, eg såg det norske folket.
Den norske folkekroppen
For skal du ta deg eit bad i eit av dei nye, norske folkebada, er døra høg og porten vid. Inngangsbilletten er ikkje gratis, men noko av sjarmen er kor lett det er å traske inn. Her krevjast ingen kulturell kapital eller ekspertise, og heller ikkje ei tjukk lommebok. Ja, du må betale og så kle av deg, men plutseleg er du nydusja i ein bråkete svømmehall saman med andre framande og tenker: Ja, slik kan også ein kropp sjå ut.
For noko blir openbert når vi står avkledd i badedraktene våre: Herren har skapt oss alle ulike.
Vi møtes for å svømme i det same vatnet. Det er noko underleg vakkert og sympatisk ved dette.
Der stort sett alle kroppar i film og tv-seriar er like, får vi i eit folkebad eit djupt ærleg blikk på korleis vi alle eigentleg ser ut.
Det er frigjerande, og du kjenner deg velkommen. For det er ikkje noko å skamme seg over når alle er så ulike. I staden for at vi sit framfor ein skjerm og ser på kroppar vi ønskjer å ha, er vi i svømmehallen samla med dei kroppane vi faktisk har.
Ein ny, norsk tradisjon
Alle desse nye folkebada som no finst over heile landet, minner om biblioteka og postkontora våre. Dette er stadar som samlar eit stort grensesnittet av folket vårt. Her har eg sjansen til å møte nokon med ein annan bakgrunn enn meg, eller nokon som har tatt heilt andre val i livet enn dei eg har tatt. Vi møtast ikkje for å for å diskutere eller for å sjå ein fotballkamp eller fylle bensin.
Vi møtes for å svømme i det same vatnet.
Det er noko underleg vakkert og sympatisk ved dette.
Og det er verdt å hugse på neste gong vi snakkar varmt om finske badstuer, tyrkiske bad, eller den blå lagunen på Island. Vi har våre tradisjonar i Noreg også.
