Aldri har informasjonskrigen vore meir intens

1.400 drepne i Israel etter den verste nedslakting av jødar sidan den andre verdskrigen. Over 8.000 drepne i Israels angrep mot Gaza, ifølgje FN. Fleire hundre israelske gislar i Gaza.

For etterlatne av dei drepne er tapet ufatteleg å bere, uansett kva for nummer i rekkja den drepte er. Men lidingane er også ein del informasjonskrig. Kjølige tal åleine klarer ikkje å halde merksemda oppe.

Alle menneske er like mykje verd. Men ikkje alle dødsfall er like nyheitsverdige. Det er den kyniske røyndomen.

Eg er til dømes ikkje aleine som journalist med dårleg samvit for at vi ikkje har dekt krigen i Jemen eller Sudan tettare. Der har det vore langt høgare dødstal dei siste ti-åra.

Det veit partane som kjempar ein krig. Kampen om forteljinga i Hamas-Gaza-krigen er meir intens enn nokon gong. Heldigvis har vi journalistar også fått nye verktøy.

Lidingshistorier mobiliserer støtte

Vi lar oss alle prege av dei sterke historiene, anten vi er journalistar i krigsområdet, vanlege mediebrukarar eller statsleiarar. Offerrolla og lidingshistoriene skaper forståing for krigsmaktas handlingar, anten det er Israel eller Hamas.

Den palestinske ambassadøren i Norge, Marie Antoinette Sedin, synleggjorde dette i eit intervju med Vårt Land, veka etter massakren. Der hevda ho at det var palestinarane som var ofra i denne krigen. Trass prov på det motsette hevda ho også at ingen israelske sivile liv var gått tapt.

For ein part i krig er kontrollen over lidingshistoria eit verktøy for mobilisering av støtte til innsatsen mot ein brutal motstandar.

Derfor er det viktig for Israel at dei høge dødstala i Gaza ikkje overskygger forteljinga om Hamas’ brutale åtak i Israel. Før helga kunne du i Vårt Land lese den grafiske skildringa til journalisten Jotam Confino som fekk sjå ein grufull video av Hamas sitt terroråtak mot ein kibbutz.

Det er viktig dokumentasjon å formidle. Vi skal også fortelja korleis videoen vart presentert for pressen av israelske styresmakter. At dette er ein del av ein PR-krig reduserer ikkje verdien videoen har som dokumentasjon. Men det er vår plikt å gjere lesaren merksam på det.

Bad om orsaking for egyptisk korrupsjon

Kampen om forteljinga er ofte metodisk og møter alle journalistar som dekkjer ein krig.

Som journalistar for ABC Nyheter, dekte eg og fotograf Andreas H. Lunde Gaza-krigen i 2009. Den fekk frå israelsk side namnet Operasjon støypt bly.

Den store skilnaden frå i dag, var tapstala på Israelsk side. Ifølgje tal frå den israelske menneskerettsorganisasjonen B´tselem døydde tre israelske sivile og seks soldatar. På Gaza døydde 1.398 personar, ifølgje organisasjonen.

Før vi sleppte inn på Gaza-stripa, venta vi saman med pressefolk frå heile verda på eit hotell i byen Ashkelon. På hotellet hadde også det israelske forsvaret (IDF) sett opp eit informasjonskontor. Eg hugsar at vi der kunne bla gjennom permar med historier frå israelske sivile som hadde opplevd rakettåtak i nærleiken. Ingen tvil om at det var ein stor belastning for dei sivile, men den gong var lidingane på Gaza-stripa så mykje større.

Den unge IDF-medarbeidaren var synleg frustrert over det han truleg oppfatta som vår manglande interesse.

Få dagar etter krigen var over, kom vi inn til Gaza-stripa via Egypt. Vi var førebudde på å sjå liding, men mottakinga på grensa overraska oss. Der stod ein dresskledd Hamas-talsmann og ønska oss smilande velkommen.

Eg hugsar at han hadde ei dyr klokke på armen, og bad om orsaking for korrupsjonen på egyptisk side av grensa. Så viste han oss kor vi kunne finne den mest skakande dokumentasjonen på israelske åtak.

La til rette for alle historier som passa inn i forteljinga

Hamas visste korleis det ville hjelpe dei i krigen om forteljinga, inkludert kva for hotell som hadde nettilgong.

På Gaza-stripa fekk vi høyre gruvekkjande historier frå Shifa-sjukehuset og sjå ruinane av ein skule på nært hald.

Vi snakka med familiar som hadde opplevd å få melding på mobilen få minutt før huset deira vart knust av missil frå israelske jagarfly. Hendingane gjorde inntrykk og det var vår jobb å formidle dette til norske lesarar.

Hamas la til rette for historier som passa inn i deira forteljing. Langt meir krevjande, og også farleg, ville det vere å dokumentere korleis Hamas styrte Gaza-stripa med jernhand slo ned på all opposisjon. Vi reiste ut etter få dagar, som dei fleste andre journalistar.

Sanninga er ikkje viktigaste for krigførande partar

Journalistar skal alltid søkje sanninga. Vi kan aldri slå oss til å ro med at ein part i krig vil gjere det same. Sanning var ikkje det viktigaste for Hamas, då det kristne Al-Ahli Arab-sjukehuset var råka av ein eksplosjon.

Straks etterpå gjekk Hamas ut og meldte at 500 personar var drepne i eit israelsk luftangrep. Få minutt etter hendinga kringkasta i medium og tusenvis av kontoar på sosiale medium. Vårt Land brukte ein artikkel frå nyheitsbyrået NTB med tittel «Hamas: Minst 500 drept i israelsk angrep mot sykehusområde».

Seinare på kvelden gjekk den israelske hæren ut og sa at eksplosjonen var forårsaka av ein mislukka rakettoppskyting frå gruppa Islamsk heilag krig. Vårt Lands artikkel vart oppdatert.

USA og Canada har seinare gått ut og støtta Israel sin versjon. Hamas har førebels ikkje uttalt seg om situasjonen.

Vi veit framleis ikkje kva som skjedde. Men i dagslys viste bileta eit krater etter eksplosjonen som ifølgje fleire ekspartar ikkje tydde på eit israelsk åtak frå lufta.

Sanninga var heller ikkje viktigast for talsmannen for statsminister Benjamin Netanyahu som spreidde ustadfesta informasjon om at Hamas hadde halshogd babyar i ein kibbutz. Opplysningane viste seg seinare å ikkje stemme, noko Israel også innrømma.

Sanninga var heller ikkje viktigast då Israel i 2022 nekta for at dei var ansvarlege for drapet på Al Jazeera-journalisten Shireen Abu Akleh i byen Jenin på Vestbreidda. Først etter fleire uavhengige undersøkingar, gjekk Israel med på at ei israelsk kule mest truleg trefte journalisten.

Ingen soldatar er tiltalt etter hendinga som Israel kallar eit uhell, trass i at CNN har snakka med vitne som fortel at fleire skot var retta direkte mot journalisten og at det ikkje var militante palestinarar i nærleiken.

Du skal vite at vi ikkje veit

Løgner i krig er ikkje nytt, men i ei tid der informasjon blir spreidd lynraskt i sosiale medium, er kampen om forteljinga meir intensiv enn nokon gong.

Så kva gjer vi journalistar med det? Det er etter mitt syn ingen god idé å vente med å formidle plausibel informasjon som ikkje er verifisert. Vi kan heller ikkje la vere å formidle lidingane frå Gaza, sjølv om USAs president Joe Biden sår tvil om dødstala er presise.

Det vi skal gjere er å vise openheit.

Der vi må bruke Hamas som einaste kjelde, skal vi fortelja lesaren at det ikkje finst andre kjelder og at informasjonen ikkje er verifisert av andre. Det same skal vi gjere med informasjon der IDF er einaste kjelde, sjølv om informasjon frå Israels væpna styrker også vert ettergått av ei fri israelsk presse.

Media er blitt meir merksame på dette nå enn tidlegare. I tillegg hjelper teknologien oss med å verifisere påstandar på ein annan måte enn før. Vi kan vite nøyaktig når og kvar eit bilete er tatt, og verifisere informasjon om ei hending i Midtausten frå eit kontor i Oslo.

Dette kan hjelpe oss eit stykke på veg med å få verifisert informasjon. Men det arbeidet er ressurskrevjande og tar tid. Før den tid, skal du som lesar vere trygg på ein ting:

Du skal få vite at vi ikkje veit.