For mange utanfor politikken og investormiljøa kan orda politisk risiko verke harmlause. Derfor er det kanskje ikkje så mange som har heva på augebryna over Høgres stadig meir raffinerte åtak på Støre-regjeringas økonomiske politikk. Partiet har over tid hevda at Støre aukar den politiske risikoen knytt til å investere i Norge.
For oss som har studert statsvitskap, er omgrepet politisk risiko tradisjonelt knytt til land som Mosambik, Afghanistan, Kambodsja eller Sør-Sudan. Det handlar om at dei politiske systema i desse landa er så skjøre, ustabile og uføreseielege at investorane ikkje kan vere sikre på at investeringane er trygge. Dessutan er domstolane ofte heller ikkje til å stole på.
Finsk lobbykampanje
Å bruke omgrepet politisk risiko om eit land som Norge, er derfor nesten misbruk av ordet og viser korleis debatten om lakseskatten har gått fullstendig av skaftet. Norge er – med eller utan lakseskatt – eit politisk lågrisikoland for investorar.
Lakseskatten har dessutan vore greia ut over mange år, grundig debattert og drøfta før den vart føreslått i fjor haust. Likevel har fleire krefter lukkast med å skape ei forteljing om at skatteforslaga kom over natta.
Det som tradisjonelt har skapt låg politisk risiko i Norge, er jo at Høgre som dei andre partia har sett seg ned for å snakke roleg saman og forhandle om breie forlik. Når dei no vel å heller stå på utsida å rope om politisk risiko, kan det vel bidra til å auke den politiske risikoen?
— Emil André Erstad, kommentator
I si tale til Høgres landsmøte førre helg snakka Erna Solberg om kva politisk risiko betyr i praksis for partiet. Då refererte ho til kva den finske ambassaden nyleg sa til Dagens Næringsliv: «Når vi går inn i en investering i Serbia eller Montenegro, kobles den lokale finske ambassaden på fra dag én for å håndtere politisk risiko. Men vi hadde aldri forestilt oss at vi hadde trengt å koble på den finske ambassaden i Norge.»
Dei finske diplomatane sa dette i høve eit stort lobbyframstøyt mot finansminister Trygve Slagsvold Vedum.
Forsterkar påstanden om politisk risiko
Vidare i talen sa Solberg at det ville bli «eit viktig mål for Høgre framover å gjenvinne den tilliten til Norge som har gått tapt».
Nett no ser det likevel ut til at partiets høgste prioritet er å spreie og forsterke påstanden om politisk risiko.
[ Åste Dokka: «Folk tror ikke på Gud lenger, og sannelig har vi sluttet å lese også» ]
Det såg vi til dømes då regjeringa tysdag inviterte alle partia i Stortinget til eit breitt forlik om lakseskatten: Sjølv prosessen med å foreslå eit nytt skatteregime på lakseoppdrett i Norge, medfører ifølgje Høgre «auka politisk risiko for å investere i Norge».
Det skjedde etter at Støre-regjeringa hadde lytta til næringa og lagt fram endringar av fleire punkt i den føreslåtte lakseskatten der både opposisjonen og lakseindustrien hadde kravd det.
Vår unike politiske kultur
For kva er det eigentleg som har gjort at Norge i år etter år har vore eit land med null eller ingen politisk risiko?
Det har handla om ein særeigen politisk kultur som har prega Norge og dei skandinaviske landa. Den kulturen har i stor grad vore prega av konsensus. Kva vil det seie? Jo, det har handla om å finne løysingar på tvers av partigrensene, kompromiss i breie forlik og konsensusløysingar som står seg over tid. Vi har hatt politikarar som lyttar til kvarandre, interesser og folk. Dei har sett seg ned rundt eit bord i same rom og forhandla.
Seinast skjedde det med det viktige Nansen-programmet til Ukraina.
Då Støre kom med invitasjonen tysdag svara både partiet Raudt og partiet Høgre at dei ikkje trudde på noko forlik.
Sjølvoppfyllande profeti frå Høgre
Raudt meinte eit forlik ville vere dårleg for det dei omtala som «det historisk store venstrefleirtalet» på Stortinget. Høgre meinte regjeringa ikkje inviterte til noko forlik med forslaga sine – trass i at Høgre i månadsvis har bede regjeringa komme med nye forslag til utforming av lakseskatten.
Førre veke møttest Støre og Solberg til duell i den munnlege spørjetimen i Stortinget. Der utfordra Solberg statsministeren på det ho omtalte som uføreseielege rammevilkår for næringslivet. Støre lét seg ikkje pille på nasen, og meinte Solberg svartmåla eit bilete av Norge i krise.
Spørsmålet er kva ansvar Høgre sjølv vil ta for å sikre framleis høg politisk tillit til Norge. Alle som er bekymra for tilliten til Norge, bør i alle fall omfamne eit kvart breitt forlik i Stortinget.
— Emil André Erstad, kommentator
Det kan vere interessant å følgje Støres resonnement heilt ut her. For kan Høgres påstand om at Støre-regjeringa skapar auka politisk risiko for investeringar i Norge, bli ein sjølvoppfyllande profeti?
Det som tradisjonelt har skapt låg politisk risiko i Norge, er jo at Høgre som dei andre partia har sett seg ned for å snakke roleg saman og forhandle om breie forlik. Når dei no vel å heller stå på utsida å rope om politisk risiko, kan det vel bidra til å auke den politiske risikoen?
Aps kostbare forlik
Det er interessant å dvele ved kvifor Høgre valde å bidra til eit breitt forlik på Ukraina-programmet, medan dei i spørsmålet om lakseskatten ser ut til å vere utan vilje.
Kan det ha samanheng med at partiet hadde mindre å tene på å kritisere regjeringa på Ukraina, medan å ta ansvar saman med regjeringspartia om lakseskatten har ein større og tyngre politisk kostnad? Høgre ser ikkje ut til å kunne ta ansvar, slik eit styringsparti bør kunne, i spørsmålet om kystnæringane.
[ UDI ønska å endra norsk asylpraksis. Mehl Nekta. ]
Den kostnaden betalte Arbeidarpartiet dyrt i åra dei var i opposisjon fram til 2021, då partiet var med på fleire av Solberg-regjeringas upopulære reformer. Internt i partiet var det ein del av forklaringa på at oppslutninga til Ap gjekk nedover. Likevel var fleire i partiet samde om at det for fleire av reformane var rett, fordi det handla om å ta ansvar, styring og skape politisk tillit.
Spørsmålet er kva ansvar Høgre sjølv vil ta for å sikre framleis høg politisk tillit til Norge. Alle som er bekymra for tilliten til Norge, bør i alle fall omfamne eit kvart breitt forlik i Stortinget.
