Eg, Grinchen

Det går mot slutten av konserten. Solisten – ein råsterk tenor, sjølvsagt – slenger tungt med patos i ryggsekken på den unødig omstendelege vegen opp mot den høgste tona i «O helga natt». Det er mektig og vakkert.

Publikum rundt meg i kyrkjerommet er bergtekne. Eg lirkar sakte fram mobilen i fanget og opnar appen til eit sosialt medium.

«Han har ikkje gløymt att vibratoen heime, då. Det var jo bra». Kameraten min fire rader bak svarar straks: «Lat det vere over. Lat det vere over». Vi tekstar att og fram, slik vi har gjort gjennom heile kvelden, om salmar vi ønsker ved båra og kva snittar vi vil ha servert i minnestunda, om vi ikkje skulle overleve påkjenninga. Ikkje ein sur tone eller eit aparte songval frå artistane på scena har gått forbi i det stille.

Det er ikkje noko tid på året der krava til kjenslelivet er så høge som i adventstid og i jul

—  Sigrid Rege Gårdsvoll

Ironigenerasjon

Grinchen, den mannevonde tittelfiguren som stel jula i den klassiske juleforteljinga skriven av Dr. Seuss, er blitt ein populærkulturell merkestein og eit omgrep: Ein grinch er ein sur og gretten person som stel andre si glede, gjerne med eit innslag av skadefryd.

Jamt over trur eg ikkje kameraten min og eg er spesielt usympatiske figurar. Folk rundt oss vil skildre oss båe to som trivelege og snille, om enn med anlegg for tydelege tilbakemeldingar. Under fire augo (og fire hender) er repertoaret utømmeleg: Kritikk regner over rettferdige og urettferdige, gjerne i dei mest inderlege augneblinka.

Spesielt i dei mest inderlege augneblinka.

Høgsesong for distanse

Eg er for ung til å høyre med i det vi gjerne kallar ironigenerasjonen, men det sjelelege slektskapet er sterkt. Eg møter helst verda med ein vits, og det som smaker av det enkelt oppriktige eller inderlege, held eg på armlengds avstand.

Det er plass til tvilaren i påske og pinse. Det er mindre plass for den som helst ikkje vil la seg røre ved i jula.

Det er nemlig ikkje noko tid på året der krava til kjenslelivet er så høge som i adventstid og i jul. Kravet om julestemning er insisterande og konstant, alt frå tidleg i desember, og eg kjenner på intens motstand mot å innordne meg.

Det er kanskje ikkje så merkeleg, då, at advent og jul er høgsesong for mitt skarpt ironiske tilsnitt også i kyrkja. Det er trass alt lite som går så nært på sjela som julebodskapen. Noko av motstanden kan komme av at eg kjenner krav til kjenslelivet godt frå før av.

Eg meiner ikkje at dei som lar seg røre ved av det inderlege og kjenslevare er korkje betre eller verre enn meg

—  Sigrid Rege Gårdsvoll

Brå karismatikk

Som barn reiste eg på leir i regi av ein misjonsorganisasjon, og opplevde leirstaden som ei trygg og naturleg forlenging av livet i den heimlege, trauste, jærske folkekyrkja. Overgangen til ungdomsleirane same stad var, sett baketter, dramatisk. Dagane og kveldane var framleis ljose og glade, men med karismatiske innslag som var krevjande å møte for ei enkel sjel som hadde fått si kristne oppseding i eit lite kapell på Nord-Jæren.

Nokre ting – som moderne lovsong med lyfte hender – gav fridomskjensle på ein heilt ny måte. Andre ting – som tungetale – vart skilsetjande og framandgjerande. Sett i ettertid vart fokuset i desse samanhengane ofte i overkant sterkt på kjenslelivet, på at ein skulle føle gudsnærvær og gjerne ha sterke opplevingar med trua. Det hadde eg aldri, og det var mi ungdoms store sorg.

Etter mange år i spennet mellom det vesle kapellet og miljøet frå leirstaden, fann eg til slutt fred med at trua mi bur meir i hovudet enn i kjenslelivet – og at det er heilt greitt. Eg er framleis glad i lovsong, gjerne med lyfte hender, men eg er letta over å ikkje lenger oppleve det naudsynt å skulle føle noko i prosessen.

Men kanskje er vitsane ei forsvarsmekanisme mot det inderlege?

Rom for alle

Eg meiner jo ikkje at dei som lar seg røre ved av det inderlege og kjenslevare er korkje betre eller verre enn meg. Berre annleis.

Det eg ønsker meg, er berre at desse romma også skal ha plass til meg, som gjerne vil halde det heile litt på avstand. Som gjerne vil vitse litt med ein kamerat når det blir for nært. Ein kan sjå på det som heilagbrot, men det er berre Gud som er heilag. Og eg trur at også han kan tilgje lattermildskap over noko av staffasjen som vert han til del frå bakkemannskapet si side.

Kanskje vert han irritert når kameraten min og eg himlar med augo på bakre rad. Men gjer han det, vonar eg han kan gje meg eit hint.

Flyktige glimt av stemning

Det høyrer med til historia at Grinchen sitt hjarte veks tre storleikar og at alle involverte i forteljinga får ein lukkeleg slutt. Om det er realistisk i mitt tilfelle, veit eg ikkje.

Men eg var på ein annan julekonsert litt seinare i desember, og då tørka dei syrlege meldingane frå meg til kameraten min ut om lag midtvegs. I ein flyktig augneblink kjente eg tårene pressa på og julestemninga senke seg.

Så drog den sterkaste tenoren i ensemblet i gang «O helga natt».

[ Solveig og Marte tror engler finnes – i likhet med én av fire ]