Kva heiter det som varer?

Ligg litt her i graset med meg, skreiv den amerikanske poeten Walt Whitman. Slik inviterte han lesaren inn i sitt poetiske univers, der spørsmål om kva livet, døden, diktet eller graset er for noko, blir slengt rolig ut, medan dikt–stemma ler av alle som vil prøve å svare. «Have you felt so proud to get at the meaning of poems?» spør den ironisk, før den igjen oppmodar om å lene seg tilbake, og følge rytmen i det rullande språklandskapet.

Ope rom

Det er ei slik kjensle eg får av å lese Steinar Opstad si nye diktsamling, En varig lengsel, på ein måndagskveld i november, mellom klesvasken, rekningane og Instagram–oppdateringa. Eit rom opnar seg. Stillare og roligare enn Whitman sitt, men like fylt av gras: solgult, høgt gras. Det er der eg-personen i dikta, sonen, ligg gøymd på dagtid, for å elske med seg sjølv, som det heiter, med det som må vere årets vakraste omskriving.

Over graset i denne boka går det også ein far, og – ganske ofte – flokkar med kyr, eller andre dyr på beite i djupe sommarkveldar. I andre del av boka køyrer far og son for å sjå på ei ku som er albino, berre nokre dagar før faren får det siste hjerneslaget. Resten er ei blanding av oppteikningar frå sjukeheimsbesøk, og refleksjonar rundt storleikar som nåde, æve, einsemd og homofili.

LES MER: Tine–Jarmila Sir følger opp fjorårets vonde dikt om overgrep med ei bok om selvmord

Hair of graves

Døden til ein far, og sonen som vel å ikkje bli far sjølv, er kjernen som denne diktsamlinga sine språkbilete og intense refleksjonar krinsar rundt. Opstad skriv seg opp mot den delen av verdslitteraturen som bygger på ei syklisk historieforståing. På same måten som Whitman skildrar graset som «the beautiful uncut hair of graves» skildrar Opstad det gule fjorårsgraset i elvekanten som «klistret til leirbunnen som til skallen til en olding».

Den underliggande logikken er både velkjend og velbrukt: Nytt liv av daude gror. Slutten på éin syklus, er starten på ein ny. «Fell ikkje kveitekornet i jorda og døyr, blir det verande berre eitt korn», heiter det i Johannesevangeliet. Men kva når sonen, det nye livet, forbanner «alle fedre / og alle som fører slekter videre», og bestemmer seg for å forbli det eine kornet? For å avvikle seg sjølv, «på samme måte som åkrene / som sås og høstes hvert år»?

Opne og lukke

Opstad er ein forfattar med sans for aforismar, og det merkar ein når ein les denne samlinga. Påstandar som «Før frelsen lot ikke verden seg skape» og «(...) det fins / ingen ensomhet uten tro» vert kasta ut med jamne mellomrom. Det varierer kva eg får ut av denne sida ved dikta. Opstad er snarare på sitt beste når han greier å «ikke tenke med begrepene / men gjennom dem, som om de var jord vann luft ild». Er det ikkje nettopp dette som er diktet sin måte å tenke på? Eit av samlinga sine mange sterke bilete, av faren sin sprukne neve full av frø, held fram med å virke i meg, den «åpner og lukker seg / inn i uendeligheten», på ein heilt annan måte enn dei meir eksplisitte refleksjonane.

Noko av det som gjer at eit bilete som dette fungerer så godt, er at Opstad bygger opp rundt det i dei andre dikta. Dette er ei bok der dikta heng saman, der eitt bilete utvidar tydinga av eit anna, og der ein i utgangspunktet enkel refleksjon seinare kan bli undergraven eller gjort meir kompleks av ein annan refleksjon. I faren sin sprukne neve ligg ikkje berre frø, men tydinga Opstad har ladd frø, åker og brød med elles i dikta, samt samanhengen mellom kjøt og korn, døden og landskapet, som den sprukne neven viser til. For ikkje å snakke om dei mange laga av tyding i eit enkelt ord som «far».

LEST DENNE? Inger Merete Hobbelstad bok om dronning Elizabeth er imponerende, selv om den av og til går seg vill i detaljene

To tusen år

Opstad veit å nytte seg av slike enkle storleikar på ein verknadsfull måte. Det er sjølvsagt ikkje berre hans eigne dikt som bygger opp rundt dei – snarare er det heile den gresk–romersk–kristne kulturarven som får orda hans til å gløde. Ein kunne ha kome inn på ein stor del av dei litterære tradisjonane i Europa med utgangspunkt i Opstad sin poesi. Faktisk er det freistande å påstå at desse dikta like gjerne kunne ha vore skrivne for to tusen år sidan – av ein Horats eller ein Vergil sitjande i varmt gult gras utanfor landstadane sine, med utsikt til kyr og kornåkrar (men utan ambivalensen til homofili). Skal det ikkje ringe ein mobiltelefon, eller i alle fall ein telefon, snart? Kvar er klimaendringane, prestasjonsjaget, imperialismen, nugattien, stemmeretten for kvinner?

Alt dette er langt, langt vekke, frå Opstad sitt gylne og sorgfulle univers, der det berre er rom for dei evige spørsmåla. Og det største spørsmålet i Opstad si samling er nettopp kva det evige kan seiast å vere. Er «uendeligheten et frølager / inne i et fjell?» Kan det vere slik at alt som nokon gong har funnest vil vare, for alltid? Ønskjer vi oss eigentleg det?

Slike tankar slenger diktarstemma rolig ut, før den slentrar vidare i det graskledde landskapet. Eg blir gjerne liggande her ei stund, i dette rommet for refleksjon som Steinar Opstad har greidd å skape. Det opnar seg altfor sjeldan slike på kveldar i november.

LES OGSÅ: Kristen humanisme er den einaste humanismen som tek heile mennesket på alvor, meiner redaktørane av Segl

---

Bok: Lyrikk

• En varig lengsel
• Steinar Opstad
• Kolon
• Sorgfulle dikt som stiller dei evige spørsmåla.

---