Andaktsboka Plussord – 365 andaktar har nærast alt av ytre appell. Eit omslag som verkar dagsferskt og med detaljar som skil boka litt frå andre; her er tidsriktig farge og font og forfattaren er Egil Svartdahl, ein av Noregs mest profilerte og hjartevarme formidlarar. Dessutan har boka eit format som signaliserer at innhaldet både er tilgjengeleg og overkomeleg.
Legg til at denne utgjevinga er bokversjonen av første sesong av mediefenomenet Plussord. Med titusenvis av følgjarar både på Instagram og Facebook, har Plussord alt ein svært solid standing som andaktsformidlar til ei brei målgruppe.
Spørsmålet vi er nysgjerrige på no, er korleis dette formatet lar seg konvertera til bokform.
Hemingwaysk
Erfaringa med Plussord har heilt tydeleg fått Svartdahl og teamet rundt han til verkeleg å ta på alvor dette med å seia det du skal på ein kortfatta og meiningsspekka måte. Ved å utnytta ein nærast hemingwaysk «isfjellmetode», der berre få ord opnar for ei mengd tankar, meistrar Svartdahl det mange formidlarar og talarar gjerne treng å øva meir på, nemleg å koma til poenget utan for mange ord og unødvendig utanomsnakk.
---
Andaktsbøker i Vårt Land
- Vårt Land melder åtte norske andaktsbøker: Jarle Hauglands Drikk, Heidi Gelleins Elsket, Terje T. Konradsens Disippel 365, Geir Gundersens God morgon, Jarle og Karina Waldemars Herr og fru, Egil Svartdahls Plussord, Anne Kristin Aasmundtveits Alle år har du sett meg og Jan Torlands Fra mann til mann
- Anmelderne er Sofie Braut, Lars Petter Sveen, Åste Dokka og Daniel Joachim Kleiven.
---
Plussord er dermed eit fascinerande studium i reindyrkinga av det poengterte. Overskriftene gir dagens berande nøkkelord, og bind saman den korte refleksjonen med det etterfølgjande bibelordet og ei avsluttande bøn. Velsigninga går att på kvar side. Refleksjonane er sette saman av fyndige one-liners, tankevekkande sitat frå kjende og mindre kjende kjelder, men også av meir personlege minne og observasjonar frå forfattarens vidfemnande virke som forkynnar og mediemann.
Plussord er eit fascinerande studium i reindyrkinga av det poengterte
— Sofie Braut
Dette gir akkurat nok «kjøt på beinet» til at lesaren har noko å ta med seg inn i dagen. Samtidig som det er særs kortfatta, verkar det langt meir enn om ein skummar gjennom «dagens bibelvers» på mobilen. Det er truleg fordi det får deg til å stoppa opp dei få sekunda lenger som trengst for at poenget festar seg.
Fort gjort?
Her er det mangt både å beundra og heia på. Eg skal også ta fram fleire positive aspekt, men la oss heller ikkje underslå at den typen andaktsformidling som Plussord representerer, har sine tilkortkomingar. Ein av dei tangerer problematikken ein kvar lærar har vore borti i klasserommet. Skal ein tilpassa seg elevane sitt ordforråd, eller stadig legga inn små forvanskingar som gir dei noko å strekka seg etter?
---
Andaktsbok
Egil Svartdahl
Plussord- 365 andakter
400 sider, Genesis forlag 2021
---
Sistnemnde løysing skaper friksjon og ein risikerer at nokre «fell av» undervegs. Her er det ikkje ordforrådet som er poenget, men snarare det ein kallar attention span, det vil seie den tida ein maktar å halda på nokon si merksemd. Vi veit frå undersøkingar at dette har blitt dramatisk redusert i takt med voksteren i nye media. Spørsmålet til Plussord-formidlinga er om folk her berre får «det dei vil ha», eller om dei, midt i all briljant komprimeringskunst, er med på å signalisera at åndeleg påfyll er fort gjort, noko som kan skvisast inn utan forsaking.
Det er til dømes ein fin seksjon om «nådepuls», «hvilestilling» og «hvilerom» når vi kjem til juni, og ein viktig seksjon om kvile dukkar også opp i oktober, men å lesa så hastig om så viktige tema, kan gje ein ettersmak av ufrivillig ironi.
[ – Dei kristne forlaga bidrar til at kristne bokhandlar må legge ned ]
Bibelord som vedheng
Mange andaktsbøker har ei oppbygging der bibeltekst eller -vers kjem først, og så er lesestykket som følgjer ei utlegging av det Ordet ein verkeleg søkjer. Plussord er bygd opp motsett, her kjem refleksjonen først, og så følgjer bibelordet anten som ein integrert del av teksten, eller som ei avrunding.
Å lesa så hastig om så viktige tema, kan gje ein ettersmak av ufrivillig ironi
— Sofie Braut
Dette grepet er ikkje nødvendigvis problematisk. Frå litteraturen elles kjenner vi til «prinsippet om bakvekt» som seier at å plassera det viktigaste til slutt, er eit verknadsfullt grep. Likevel kan det av og til kjennast som om bibelordet blir eit velvalt vedheng snarare enn springbrettet som set retning.
At ein tek utgangspunkt i Guds ord kan vera sjølvsagt i ei andaktsbok, men det er noko med også å visa at alle dei andre orda er sekundære, og at det er det levande ordet som gir liv til alle våre andre utbroderingar, anten dei er kortfatta eller kompliserte.
[ «Aasmundtveits andaktsbok er god å ty til for å skape rytme i en hektisk hverdag» ]
I augnehøgd
Innhaldsmessig er boka full av klokskap, livsvisdom og teologisk innsikt. Det er i beste medvandrar-ånd Egil Svartdahl slår følgje med oss gjennom årstidene, han er like god i bok som på fjernsyn til å møta oss i augnehøgd og forstå at kvardagane krev god balanse mellom oppmuntring og utfordring, syndserkjenning og nådeformidling.
Noko som også veg opp for eit litt hektisk førsteinntrykk, er at ulike tematikkar kjem seglande innover lesaren som små ordskyer. Det gjer at tekstane heng innbyrdes godt saman og at viktige ord blir utforska frå ulike perspektiv. Ein veke i juli har til dømes hagestell som ein samlande metafor, mens lenger ut på hausten dukkar rytmar og røter opp som veke-tematikkar. Desse ordskyene glir saumlaust og essayistisk over i kvarandre, og hjelper lesaren til å slå følgje utan særleg strev.
Liv og lære
Svartdahls nådeforkynning, for det er definitivt ein gjennomgåande tone av nåde, kvile, håp og fred, i Plussord, slår meg ikkje som ei lettvint lekse av typen «kos deg for du er bra nok som du er». Her er eit stadig tilbakevendande tema at vi treng å venda om, ta oppgjer med synd og at Jesus gjennom krossen, døden og oppstoda, gir oss langt meir enn det vi har fortent.
[ Fra «flaut» til «forrykende» – dette er dommen over 12 barnebibler ]
Eit anna underliggande tema som vert merkbart gjennom året med Plussord, er samklang mellom liv og lære, noko som alltid er aktuelt og kallar på sjølvransaking på tvers av alle målgrupper. I tillegg er dei svært kortfatta bønene formulert på ein variert måte, der lesaren blir minna om både å be til Gud som Herre, og som Far, og til Jesus som konge, venn og bror. Bønene bidreg dermed også til eit gudsbilete som er rikt og bibelsk forankra.
«Søk først Guds rike»
Alt i alt innfrir Plussord i å formidla forfriskande bibelinnsikt til moderne folk som kanskje eigentleg ikkje har tid til slikt. Dess viktigare kan slike livgjevande sanningar vera. Men vi må finna måtar å minnast at disippellivet både krev tid og prioritering utover det som er epigrammatisk kondensert. Jesus sjølv minner oss (nokså bryskt) om dette i Lukas 9, til folk i samtida som også hadde gode grunnar for å setja gudslivet i andre rekke.
Skriftordet «Søk først Guds rike» dreier seg ikkje berre om rekkefølgja i dagsrytmen, men vel så mykje om merksemda vår og kva vi brukar tid på. I dette perspektivet kan eit beundringsverdig og superkomprimert format også vera ei litt tvitydig velsigning.
