Unge les framleis andaktsbøker

På eit jenterom på Bibelskolen Fjellhaug i Oslo sit dei tre venninnene Agnete Myhre (20), Kristine Christiansen (19) og Marthe Signe Lende (19) og blar i andaktsbøker. Somme har dei lese sjølve. Andre har dei høyrt mykje bra om. Ei av bøkene, Maria Celine Lundebys Ferdig prestert – 30 andakter for flinke piker, kjenner dei særleg godt.

– Eg trur eg fekk fem eksemplar av den andaktsboka til konfirmasjonen, smilar Agnete Myhre.

Vårt Land har dei seinaste dagane retta søkelyset mot andaktslitteratur. Andaktsboka er ein gammal sjanger som historisk har vore svært viktig både i Noreg og internasjonalt, og samtidig også ein høgst levande tradisjon.

Dei tre bibelskulejentene er blant dei som kjenner den nyare andaktslitteraturen godt.

– Eg er vaksen opp med å bruke andaktsbøker. Dei er også fine å bruke for å få tips og innspel til ulike tema. Men eg brukar dei ikkje fast, seier Myhre.

Bibel-appar, nett-andaktar og podkastar er blant tilboda som tek sin del av andaktstida til ungdommane. Det kan også Marthe Signe Lende fortelje om.

– Eg har andaktsbøker tilgjengeleg, som Sara Youngs Hva skjer’a Gud? Men mest brukar eg bibelleseplanen på bibel-appen, seier Lende – ein praksis også Kristine Christiansen kjenner seg att i.

Drypp av refleksjon i kvardagen

Bibelskuleelevane høyrer ein god del på podkast og les andaktar på nett, som dei til dømes kan få tips til gjennom Instagram.

Dei er likevel positive til andaktsbøker i fysisk form, både fordi ei bok kan bli gitt bort i gåve og fordi ho er lett å lese når ho først er tilgjengeleg.

Venninnene synest at andaktslitteraturen kan vere lettare tilgjengeleg enn ein del annan litteratur, slik at han kan gi drypp av bibelrefleksjonar i kvardagen. Andaktslitteraturen er også god på kvardagslege bilete, meiner dei.

På den andre sida går dei heller til annan kristen oppbyggingslitteratur dersom dei ønsker å fordjupe seg.

– Men det er ikkje alltid ein har tid til det, erkjenner Myhre.

– Er det framleis viktig med andaktslitteratur for at folk skal halde på trua si, eventuelt bli nysgjerrige på trua?

– Ja, til ein viss grad. Det er kanskje meir som skal til, men det er ein enkel måte å ta opp ulike tema på. Andaktsbøker er ein samtalestartar, seier Christiansen.

Sel godt av andaktsbøker

Hos bokhandelen Bok og Media i den norske hovudstaden har dei nyleg måtta utvide seksjonen for andaktslitteratur.

– Ein stadig større del av boksalet er andaktsbøker. Denne typen bøker held seg forbausande godt, seier bokhandlar Øyvind Hjemdal.

Sjølv om mange av andaktsbokbrukarane er godt vaksne, melder Hjemdal også om at fleire unge – ikkje minst unge par – kjøper andaktsbøker. Det er etterspørsel både etter nye og eldre titlar. Ei av andaktsbøkene som tikkar og går er til dømes Fredrik Wisløffs klassikar Hvil dere litt – originalt Hvil eder litt – frå 1938. Denne er komen i 37 opplag og er seld i oppunder 200.000 eksemplar.

Bokhandlar Hjemdal trur andaktsbøker som Hvil dere litt og ein av dei andre klassikarane frå midten av 1900-talet, H.E. Wisløffs Stille stunder på veien hjem, har fått eit nytt publikum, nemleg dei som er interesserte i mindfulness – oppmerksamt nærvær.

– Mindfulness går inn i ein andaktstradisjon, å sette seg ned, vere der ein er og vere fokusert. Det handlar om å vere medviten om augneblinken. Ei klassisk andaktsbok som Stille stunder på veien hjem er eigentleg mindfulness, seier Hjemdal.

Ein stadig større del av boksalet er andaktsbøker

—  Øyvind Hjemdal, bokhandlar

Kan gi nye perspektiv

Tilbake på Fjellhaug har vi bevega oss frå bibelskulen og over til studentane på Fjellhaug Internasjonale Høgskule. På lesesalen sit Konrad Helliesen (22) og Daniel Tonheim (21) bøygd over teologibøkene, men tek ein liten pause for å snakke om andaktslitteratur med Vårt Land.

– Andaktsbøker kan gi eit anna perspektiv enn teologibøker. Innimellom treng eg at andre legg ut bibelteksten for meg, og gjennom andaktslitteraturen får eg både innsikt i teksten og hjelp til å relatere han til mitt eige liv, seier Tonheim.

Blant andaktsbøkene han sjølv han lese, nemner han klassikaren til Fredrik Wisløff, Hvil dere litt.

– Ho var veldig bra! Eg bytta ho til meg i bokhandelen mot ei anna bok eg fekk til jul. Det var eit godt bytte, humrar han.

Konrad Helliesen nemner ein endå eldre tekst, nemleg Heinrich Müllers Nåde og sannhet frå 1600-talet.

– Eg likar å løfte blikket frå mi eiga tid. Andaktsbøker kan gi hjelp til oppbygging og vegleie til bibellesing. Dei er også eit vern mot avsporing, seier Helliesen.

Både Tonheim og Helliesen har inntrykk av at unge framleis les andaktsbøker, iallfall i dei kristne miljøa dei sjølve kjenner til. Helliesen, som er forlova, meiner også at det er fint for par å lese andaktsbøker saman.

– Det er bra for samhaldet å dele tankar rundt det ein les. Ein blir betre kjent med kvarandre, meiner han.

[ Åste Dokka anmelder Waldemar-ekteparets «Herr og Fru»: – Langt fra vellykket ]

Gav ut andaktsbok for ungdom

Dosent emeritus Egil Sjaastad, som har undervist på Fjellhaug i mest eit halvt hundreår, har sjølv skrive ein av dei moderne klassikarane i andaktsboklitteraturen. Lyskasteren, som kom ut i 1984, selde i meir enn 40.000 eksemplar. Dette var ei av dei første andaktsbøkene som retta seg spesielt mot ungdom.

– Lyskasteren fylte eit tomrom, seier Sjaastad i dag.

[ – Eg finn meining og trøyst i desse radioandaktene ]

Dagens ungdom har mange ulike andaktsbøker å gå til, spesielt tilpassa aldersgruppa. Slik var det ikkje på midten av 1980-talet. Sidan Sjaastad gav ut si andaktsbok for snart førti år sidan, er det komme ei rekke populære andaktsbøker for ungdom, som Knut Tveitereids En helt overkommelig bibel.

Sjaastad er ikkje i tvil om at andaktslitteraturen har vore viktig i Noreg. Ikkje minst spela andaktsbøkene ei viktig rolle i spora etter dei store kristne vekkingane på 1900-talet, seier han. Namn som Ole Hallesby, Ludvig Hope, Øivind Andersen og tre gonger Wisløff (Carl Fredrik er den tredje) vil lyde kjent for mange.

Som andaktsbokforfattar har også Sjaastad søkt å gi bøkene sine eit preg av undervising, ikkje berre mediterande refleksjonar.

– Bodskapen i andaktane skal ha hald utifrå Bibelen. Og så må dei vere så korte at det er overkommeleg å lese ei andakt kvar dag, seier han.

Sjaastad trur at andaktar i aviser som Vårt Land og Dagen har erstatta andaktsbøkene for ein del lesarar. Samtidig meiner han at det betyr mykje for mange med denne forma for dagleg oppbygging.

Han meiner elles å sjå eit større interkonfesjonelt preg i moderne andaktslitteratur.

– Det finst ei viss spenning mellom klassisk, luthersk forkynnartradisjon og ein del av den forkynninga som er populær på nett. Den same tendensen ser vi i den internasjonale lovsongen, meiner han.

– Korleis ser framtida for andaktslitteraturen ut?

– Eg trur ikkje andaktsboka kjem til å døy ut så fort, seier Sjaastad.

– Utfordringa vil bli å ta vare på både breidde og sentrum i innhaldet.

---

Andaktslitteratur

• Andaktslitteraturen har røter tilbake til hagiografien i seinantikken; forteljingar om heilage kvinner og menn.
• Historisk sett spelar andaktsbøkene ei svært viktig rolle i norsk og internasjonal litteraturhistorie. Det var desse bøkene som skapte lesarar av det norske folket.
• Både litterært og historisk er andaktslitteraturen blitt oversett, meiner ekspertar.
• Bokhandelen Bok og Media i Oslo melder om godt sal av andaktsbøker, også blant unge.

---