Ho varslar barnevernet om foreldre som mishandlar

286.000 barn gjekk i barnehagen i 2012. Barnehagen sende 579 bekymringsmeldingar.

– Dette er ei skam, ettertida vil dømme oss hardt, seier barne­psykolog Magne Raundalen.

Vårt Land rettar i en serie 
artiklar søkjelyset på mishandling av barn – som er omfattande:

Justisdepartementets siste 
nasjonale valdsmåling avdekkjer at i ei tilfeldig veke i 2012 blei det registrert at 655 barn hadde blitt mishandla og at 253 barn hadde vore vitne til vald.

Tal Vårt Land har henta ut frå Statistisk sentralbyrå (SSB) for tiårsperioden 2003-2012 viser at terskelen for å fortelje barne­vernet om mistanke om mishandling og omsorgssvikt, blir høvla ned. I 2003 starta barnevernet 4.441 undersøkingar etter tips frå naboar, barnehagar, skular, helsestasjonar, legar, asylmottak eller politi. Ti år seinare er 
talet på undersøkingar nesten blitt tredobla til 10.436 – men det er store mørketal.

Kvart år endar nokre omsorgssvik- og mishandlingssaker med døden. Folkehelseinstituttet reknar med at rundt fire barn blir drepne av foreldre og steforeldre.

LES OGSÅ: Han avslører foreldre som mishandlar

Overser barn. – Men framleis kjem det alt for få bekymringsmeldingar frå barnehagane, seier barnepsykolog Raundalen.

Norge er i ei særstilling. Så godt som alle barn i førskule­alder går i barnehagen. Heile ni av ti i aldersgruppa 1-5 år vandrar dagleg til institusjonen som er blitt kraftig utbygd dei siste åra. Ved siste oppteljing, årsskiftet 2013-2014 var det 287.177 barn i barnehagen – vel 1.000 meir enn året før.

SSBs ferskaste tal for under­søkingssaker starta av barne­vernet, viser at i 2012 såg barne­vernet nærare på 579 saker som barnehagar hadde meldt inn.

– Norgeshistorisk mange barn går i barnehagen. Likevel får barne­vernet få bekymringsmeldingar om omsorgssvikt og mishandling frå barnehagen. Tala er blitt betre, men framleis vel mange å oversjå barn som lir, seier Raundalen.

Unik arena. Han peikar på at barnehagen er ein unik arena for å avdekkje psykisk og fysisk vald mot barn:

Fem dagar i veka blir barna sett av vaksne, ofte dei same vaksne
over år.

To gonger om dagen møter barnehagen barnas omsorgspersonar; ved levering om morgonen og ved henting om ettermiddagen.

– Ikkje nokon gong seinare i livet blir barn observert av så mange vaksne samstundes som ein også møter foreldra deira. På grunnskulen forsvinn til dømes kontakten med mange foreldre, seier Raundalen.

Dårleg trent. – Kva blir dommen over evna til å avdekkje omsorgssvikt og mishandling?

– Vi hadde pengane. Vi hadde kunnskapen. Men vi gjorde ikkje det rette, vi såg ikkje dei mange barna som hadde det vondt.

– Kvifor avdekkjer ikkje barnehagen fleire saker med omsorgssvikt og mishandling?

– Mange er for dårleg trent til å sjå, og veit difor ikkje kva dei skal sjå etter, seier Raundalen og legg til:

– Og så handlar det naturlegvis om at ein ikkje vågar å tenkje det utenkjelege.

Melder frå til barnevernet. Når barnehagelærar Eivor Evenrud får mistanke om omsorgssvikt og mishandling, melder ho frå til barnevernet.

– I alle saker viste det seg at situasjonen var verre enn det eg først trudde, fortel ho.

Evenrud har lang røynsle frå barnehagen. Ho starta som ringe­vikar, blei assistent og utdanna seg til førskulelærar og har i ti år vore pedagogisk leiar.

– Eg har sett dei fleste sidene ved barnehagesystemet.

Ei hending. Som 19-åring og fersk i yrket såg ho skuggesida. På eigen blogg fortel Evenrud om ei hending som rysta henne:

«Seinvakten er ferdig klokka fem, men da klokka blir fem denne dagen er det et barn igjen. Gutten er ikke blitt hentet, og jeg får ikke svar på noen av de fire tlf.nr som er oppgitt på barnets kontaktinfo. Rett før klokka blir åtte ser gutten på meg og sier ‘Det er nesten natta ute nå’. Jeg er ikke alene med barnet lenger, det har kommet voksne fra andre instanser inn i bildet. De prøver å berolige gutten med at det ikke alltid er natta selv om det er mørkt ute, og kjører på med andre pedagogiske ‘triks’. Barnet begynner å gråte, og snur seg mot meg mens han sier: ‘Jeg vet det er natta, det gjør ikke noe det. Men ... hvor skal jeg sove i natt? Det er helt tilfeldig at dette barnet til slutt fanges opp av barnevernet. Barnet har gått i barnehagen i fire år, og det har aldri vært sendt inn en bekymringsmelding. Men etter at foreldrene ikke henter han i barnehagen denne dagen, starter praten. Å jodaaaa, de har jo alle tenkt at det var «noe». Og de har ofte trodd at det var noe som ikke stemte helt hjemme der. Neeeei, de er ikke særlig overrasket over at det var noe i den familien som barnevernet burde ta tak i. Ingen stopper opp og spør hvorfor de ikke har gjort noe.»

Høg terskel. I dag veit Evenrud kvifor dei gamle kollegene ikkje reagerte tidlegare.

– Terskelen for å melde frå er høg. Mistankar og funn blir bagatellisert og rasjonalisert vekk.

Evenrud meiner mange leiarar i norske barnehagar ikkje er villige til å ta inn over seg at foreldre mishandlar eigne barn.

– Kvifor ikkje?

– Mange fryktar reaksjonane til foreldra når barnehagen melder frå om omsorgssvikt og mishandling.

– Korleis har foreldra reagert i dei sakene du har meldt frå om?

– Eg er blitt skjelt ut over 
telefon, og eg er blitt oppsøkt heime og skjelt ut. Slikt er ikkje hyggjeleg, men det herdar meg som barnehagelærar – og eg opplever at eg har gjort det rette.

– På kva måte?

– Etter den første sterke reaksjonen vedgår foreldre i saker som gjeld omsorgssvikt ofte at barnehagen har rett, men dei er så redde for at barnevernet skal ta barnet frå dei, at dei nektar energisk i starten. Så kjem tårene og vedkjenningane om at «ja, vi slit økonomisk, ja, vi slit med det og det». Ofte blir resultatet at det skumle barnevernet blir foreldras beste hjelp.

Rettssaker. I alvorlege mishandlingssaker har Eivor Evenruds bekymringsmeldingar til barnevernet enda med retts­saker der omsorgspersonar er blitt straffa.