— Heile dåpen er modellert etter barnedåpen. Alt anna er unntak. Det må ein nok endre.
Det seier teologiprofessor ved MF vitenskapelig høyskole, Harald Hegstad, om arbeidet med dåp i Den norske kyrkja (DNK). Dei siste to åra har han leia eit felles nordisk prosjekt om dåp. Her har dei lutherske folkekyrkjene i Noreg, Sverige, Danmark, Island og Finland vore med, og førre veke var prosjektet ferdig. Saman har dei komme fram til ei rekkje råd til vidare arbeid med dåpen i kyrkjesamfunna.
Tilrådinga om «å utvikle ei forståing av dåp som ikkje utelukkande er relatert til spedbarnsdåp» er kanskje den Hegstad meiner er mest prekær for DNK.
— Den norske kyrkja har vore veldig opptekne av barnedåp og dei barnedøypte. Når då mange vel å ikkje døype barna sine så glepp dei ut av kyrkja sin samanheng, meiner prosjektleiaren.
Fram til 1. januar 2021 då den nye trussamfunnsloven tredde i kraft blei barn av medlemmar i Den norske kyrkja automatisk registrerte som såkalla tilhøyrande i kyrkja sine register. Barn blir medlem i kyrkja ved å bli døypte, men vil foreldra ha informasjon frå kyrkja utan at barnet er døypt må dei no aktivt melde frå om dette.
Aukande trend
Hegstad seier ein ser ein aukande trend av foreldre som vil vente med å la barna bli døypte til dei kan velje sjølve. I andre tilfelle har kanskje foreldra ulik religion eller livssyn.
— Korleis skal kyrkja ta omsyn til desse familiane?
Det er eit spørsmål Hegstad håpar dei nordiske folkekyrkjene vil kikke nøyare på. Me sender det vidare til avdelingsdirektør i Kirkerådet, Jan Christian Kielland:
– I trusopplæringa og i kyrkjelege samanhengar møter me mange barn og unge som ikkje er døypte, men som deltek i ulike fellesskap. Korleis snakkar me om dåp? Opplever ein dette som ein mogleik? Korleis kan me senke terskelen for dåp for eldre barn, ungdom og vaksne?, spør Kielland.
Han trur noko av svaret ligg i å drive trusopplæring retta mot alle døypte og alle som er interesserte, slik som trusopplæringsutvalet nyleg anbefalte.
---
Prosjektet Churches in times of change
- Bakgrunnen for prosjektet er ein resolusjon frå Det Lutherske Verdensforbund (LVF) som ville setje fokus på kyrkjene i vest og nord som er i tilbakegang.
- Det nyleg fullførte prosjektet om dåp var pilotprosjektet. Tanken er å ta for seg fleire tema i framtida.
- Det har delteke forskarar, kyrkjeleiarar og kyrkjelege tilsette (praktikarar) frå kvart land.
- Ein har jobba gjennom dialog og arbeidsgrupper. Resultatet er mellom anna ei rekkje innspela webinar og ein oversikt over forsking og ressursar på dåpsfeltet i dei aktuelle landa sidan år 2000 som ligg opent ute på www.churchesintimesofchange.org. I tillegg har ein sendt over ei liste med råd til kyrkjene som er med i prosjektet. Dei vel sjølv korleis dei tek råda vidare.
---
[ Forskar om Den norske kyrkja: – Ofrar kyrkjelydar på dåpens alter ]
– Treng ei kulturendring
Kielland seier utfordringane frå prosjektet Hegstad har leia er viktige, og at dei vil ta dei med seg i ulike fora i DNK. Han påpeiker også at dei er i gang med nokre av punkta. Mellom anna ser dei at det er bruk for meir dåpsmateriell for eldre barn. Nyleg har Kyrkjerådet inngått ei avtale med Sindre Skeie om å skrive ei bok for tweens, altså aldersgruppa 9-13 år, om dåp. Og i ei dåpskampanje frå det siste året brukte dei med hensikt også bilete av eldre barn og ungdom.
– Me ser at me i all kommunikasjon må snakke om dåp som ein mogleik heile livet. Me treng ei kulturendring i synet på dåpen som meir enn barnedåp. gjennom drop-in-dåp og andre opne dåpsarrangement har me komme eit stykke vidare med dette, men me må gjera meir, seier avdelingsdirektøren.
Han trur dei nordiske folkekyrkjene er gode på ulike ting, og at ein har mykje å lære av kvarandre.
– Det er spanande å sjå både likskap og forskjellar mellom kyrkjene, meiner Kielland.
Det synest også Hegstad. Han fortel at trass i ganske lik kulturell og teologisk bakgrunn for kyrkjene som var med i prosjektet var det likevel visse forskjellar i praksis som peika seg ut.
Island er det landet der nedgangen i talet på døypte har vore størst, og dei har jobba mykje med korleis dei kan stogge utviklinga. Ein av tiltaka har vore å laga ein eigen liturgi for velsigning av barn som ikkje skal bli døypt. Den er særskilt retta inn mot interreligiøse familiar, ifølgje Hegstad.
[ Etterlyser læresamtale om dåp mellom baptister og lutheranere ]
Liturgi for barnevelsigning
Bispemøtet i DNK gjorde det i 2018 klart at dei ikkje ynskjer ein eigen liturgi for barnevelsigning.
— Svenska kyrkan er også veldig imot det. Dei er tydelege på at dei meiner det er i strid med luthersk forståing av dåp, fortel Hegstad frå samtalene dei har hatt.
Sjølv kan han forstå at det kan bli oppfatta som baptistisk og at ein nedtonar kor viktig dåpen er, men han heller like fullt mot at ein i større grad kan velsigne barn som ikkje blir døypte.
— Me kan be for alle menneske til ei kvar tid. Å be for eit barn må kyrkja kunne gjera. Det er i alle fall noko me må kunne utforske, meiner professoren som trur skikken kan føre til at ein etablerer ein betre kontakt med familiar der barna ikkje blir døypte som spedbarn.
