Forlot karismatikken, men opplever seg ikkje som ein «avhoppar»

– Eg blei overraska over å ikkje finne fleire omgrep og identitetar knytt til det å vere ein desertør, eit brent barn, avhoppar, utbrytar, overlevande etter religiøse traume eller liknande.

Det seier Espen Gilsvik, stipendiat i religionssosiologi ved MF vitenskapelig høyskole, om sitt nyleg publiserte forskingsprosjekt «Some days I’m an Atheist and Other Days I’m a Believer».

I artikkelen skriv han om det han kallar gråsoner eller mellomposisjonar mellom tru og ikkje-tru, basert på djupneintervju med 16 personar som tidlegare har vore del av kristne karismatiske kyrkjer.

Nyansar mellom tru og ikkje-tru

– Interessa mi var kanskje det at enkelte overskrifter i media bruker omgrep som vekkjer oppsikt: «Guds brente barn», «når trua kveler deg», «trusoppgjer», «tru som gir traume» og liknande. Når eg begynte å snakke med folk og etter kvart gjennomføre desse forskingsintervjua, var det fleire nyansar som kom fram, seier Gilsvik.

Omgrepet «fråkopling» bruker han som eit alternativ til omgrepet «fråfall», som han meiner er meir ladd.

[ Forskning: Derfor øker troen hos noen, mens andre mister den ]

Gilsvik fortel at han sjølv har bakgrunn frå ei karismatisk kyrkje og har fråkopla seg den, utan å identifisere seg som ein avhoppar. I forskingsprosjektet ønskte han å svare på nokre overordna spørsmål om grensene til tru og ikkje-tru, og forhandling mellom tilhøyrande identitetar.

– Når sluttar trua og når begynner vantrua, viss ein vil bruke det omgrepet? Og kor er tvilen imellom? Og når begynner ateismen og ein heilt pur ikkje-religiøsitet?

Personane han intervjua til forskinga, henta han frå ei Facebook-gruppe der medlemmene var interessert i å utforske gråsonene det her er snakk om. Mange av dei som blei intervjua var tidlegare «høgkostnads-kristne», som på fagspråket betyr at dei investerte mykje av både engasjement, tid og pengar i kyrkjelydsfellesskapet dei var ein del av.

Fem ulike former for «ambivalens»

I artikkelen beskriv Gilsvik ulike typar ambivalens knytt til trua, som han meiner går igjen blant personane han har intervjua.

– Ambivalens kan bli oppfatta negativt for nokre, fordi ein kan få assosiasjonar knytt til usikkerheit, noko ustabilt og uklart, kanskje. Medan eg synest det eg fann i desse intervjua var at ambivalens også kunne bli brukt til å utvide mellomrommet mellom tru og ikkje-tru. Det er ikkje eit enten-eller, og det er eit for skarpt skilje mellom å vere kristen og ikkje-kristen, religiøs og ikkje-religiøs, frelst og fråfallen, meiner han, og legg til:

– Overskrifta er henta frå ein av dei eg intervjua: «Nokon dagar kallar eg meg truande, og andre dagar kallar eg meg ateist». Og etter kvart som eg utforska det, fann eg det igjen hos andre også. Dei pendlar på ein på ein måte mellom desse kategoriane.

Som eksempel kan ein form for ambivalens vere spennet mellom å ta omsyn til familien sin, som framleis er religiøse, og ønsket om å vere sann og ha integritet. Ein annan type ambivalens kan handle om at personen har forlate trua, men framleis kjenner ein lengsel etter Gud og oppleve hans nærleik, kjenner ein lengsel etter å be eller å gi seg hen til lovsong.

– Og det skaper jo ein spenning, eller dissonans, seier han.

Det er ikkje eit enten-eller, og det er eit for skarpt skilje mellom å vere kristen og ikkje-kristen

—  Espen Gilsvik, stipendiat ved MF vitenskapelig høyskole

Meiner gruppa står i eit dobbeltspenn

Gilsvik meiner det er interessant å forstå meir av erfaringane til dei som fråkopler seg trua i ein eller annan grad.

– Dei er på mange måtar ei usynleg gruppe. Dei er ikkje nødvendigvis eit usynleg fenomen, for dei blir jo omtalt i media, blant anna som utbrytarar og liknande. Men i samfunnet kan dei i nokon grad gå litt under radaren, meiner han.

Han meiner at dette dreier seg om ambivalensen dei står i, og eit «dobbeltpress». Ifølgje Gilsvik er karismatiske kristne ei minoritetsgruppe som nordmenn generelt har dårlege haldningar til, noko som i seg sjølv kan vere ein potensielt belastande identitet.

Samtidig må dei handtere relasjonar med menneske i sitt tidlegare kyrkjelydsfellesskap, og samtidig konstruere sin nye identitet i møte med storsamfunnet.

Gilsvik meiner at dei som passar betre inn i omgrepa utbrytar eller avhoppar, får ein slags offerposisjon der dei møter sympati frå storsamfunnet.

– Dei som eg har intervjua står i det spennet at dei har ein viss sympati med fellesskapet dei har forlate. Dei ønskjer ikkje nødvendigvis at familien skal miste trua, for det betyr framleis noko for dei. Dei er ambivalente til det, og ambivalens er noko som krev mykje meir krefter kognitivt, emosjonelt og sosialt.

– Eg finn absolutt også i mitt materiale den emosjonelle og psykologiske erfaringa av å ha opplevd at trua kan vere kvelande. Fleire har brukt mykje krefter, pengar, og tid i terapi for å handtere erfaringane. Men eg synest eg ser at ein nøler litt med å omfamne identiteten som eit offer, seier han.

[ Forsker og tidligere ungdomsleder: – Man har sett alvorlige konsekvenser av forkynnelse om å gå «all in» ]