Dette er dei beste – og «verste» – vinane til nattverd

Frå møterommet med utsikt over Oslo sentrum lyd sniffing, slurping og spytting.

Langbordet er dekt opp med vinglas og nattverdsbeger – og ti ulike vinar. Etter Vårt Lands stikkprøvar er desse nokre av dei mest utbreidde til nattverd i Kyrkje-Norge.

Til å teste den faktiske smaken på dei, har vi invitert tre vinentusiastiske kyrkjegjengarar og -arbeidarar og ein matbloggar, tv-profil og vinkelner under utdanning.

Panelet består av:

Maj-Britt Aagaard

• Yrke: Matbloggar på «Spiselandslaget», programleiar for (og tidlegare vinnar av) MasterChef Norge og for tida under sommelier-utdanning.
• Favorittdrue: Chardonnay.
• Merknad: Litt redusert lukte- og smakssans etter covid.

Freddy Knutsen

• Yrke: Stiftsdirektør i Hamar bispedømme. Ordinert prest.
• Vininteresse: Kickstarta av eit vinatlas frå kona. Har etterpå besøkt mange vingardar, lest og smaka, og er spesielt interessert i samanhengen mellom vin, mat og kultur.
• Favorittdrue: Pinot Noir.

Mats Tande

• Yrke: Kontorsjef ved Oslo katolske bispedømme.
• Vininteresse: Entusiastisk amatør – glad i å smake, vin og mat i kombinasjon, områdekunnskap og ikkje minst kulturen rundt vinen.
• Favorittdruer: Garganega, Sylvaner og Pinot Noir.

Merete Thomassen

• Yrke: Førsteamanuensis ved Det teologiske fakultet (TF) ved Universitetet i Oslo. Ordinert prest.
• Vininteresse: Moderat, men interessert. Glad i god vin til god mat, og nysgjerrig på drue- og områdekarakteristikkar.
• Favorittdrue: Corvina Veronese.
• Merknad: Testar dei fem første vinane.

Slik fungerer testen

Kor utbreidde desse vinane er, er vanskeleg å slå fast. I Den norske kyrkja (DNK) er det det lokale soknerådet som vedtar om ein skal bruke altervin med eller utan alkohol. Utover det står ein relativt fritt til å velje.

Mykje tydar likevel på at det er Vinmonopolets avalkoholiserte «Kirkevin», raud eller kvit, som er den absolutt mest utbreidde i DNK. Dei resterande vinane i testen kjem etter tips frå prestar og kyrkjegjengarar frå ulike konfesjonar.

Vinane blir vurdert etter smak, kvalitet og samanheng, og får ein score mellom 0 og 10 på ein alter-skala og ein spisestove-skala. Poenga frå dei fire testarane blir lagt saman til ein totalsum.

Vi startar med mange norske kyrkjelydars «husvin».

---

«Kirkevin» (kvit)

• Frå: Tyskland.
• Drueinnhald: Ukjent.
• Alkohol: 0,5 prosent.

---

Det første alle peiker på, er at det ikkje finst informasjon om kva druer som blir brukt her eller kor vinen kjem frå. Det er sjeldan eit godt teikn, meiner dei.

– Men dette var jo veldig friskt, eigentleg. Den er litt sideraktig og kunne vore god til eit måltid. Eg likar at den ikkje er så søt, seier Merete.

– Lukta er nesten fråverande – men eit hint av noko sitrus nedst i glaset, seier Mats.

– Ja, og litt duft av blomar og overmodent eple, eller anna gul frukt, seier Freddy.

Smaken er emmen, konkluderer alle. Det kjem truleg av prosessen med avalkoholisering.

– Det er ingen ettersmak her. Det er full stopp, seier Merete.

– Vinen er u-spennande, rett og slett, seier Mats.

– Alkohol er som regel med på å gi vinen «kropp». Denne er veldig flat og ubalansert, seier Maj-Britt, og held fram:

– Når vinen er så enkel som dette, har det ikkje noko å seie kva du serverer han i. Det er som med bordvin i Europeiske land, «Vin de Table», som du like godt kan drikke av mjølkeglas.

– Reint teologisk er det kanskje ikkje så dumt med omgrepet «Den norske kyrkjas bordvin». Det er jo Herrens bord, seier katolikken Mats spøkefullt.

Alter-poeng: 3 (av 10)

Matbord-poeng: 3 (av 10)

---

Miguel Torres Natureo Free Muscat

• Frå: Penedès i Katalonia, Spania.
• Drueinnhald: Muscat of Alexandria.
• Alkohol: 0,0 prosent.

---

– Denne luktar betre enn den forrige, og er meir i tråd med drua han er laga av. Ein kjenner den tropiske frukta og appelsinblomst, seier Freddy.

– Men lukta lova meir enn smaken innfridde. Smaken var litt tam, held han fram.

– Den er frisk i anslaget, men har veldig kort lengde. Også denne har denne litt «emne» avslutninga. Munnkjensla minner om når du har kjøpt mineralvatn på flaske i utlandet, utan bobler, seier Maj-Britt.

Alle konkluderer med at denne er betre balansert. Den har noko syre, og smakar lett krydder.

– Det er ikkje noko gale med den. Litt keisam, kanskje, men real, seier Mats.

– Eg kan godt gi denne litt høg score på spisebordet. Men den får lågare som nattverd, seier Merete.

Alter-poeng: 5 (av 10)

Matbord-poeng: 4,5 (av 10)

---

Kirkevin (rød)

• Frå: Tyskland.
• Drueinnhald: Ukjent.
• Alkohol: 0,5 prosent.

---

– Dette er stusseleg, altså, seier Maj-Britt idet ho tek glaset til nasen.

– Ja, her er det ikkje antydning til frisk frukt eller bær. Det finst Ikkje! bryt Freddy ut.

– Det luktar rett og slett vondt. Eg har ikkje lyst til å seie det første eg tenker på i avisa, seier Mats, og Merete ler samtykkade.

Dufta avskrekkar samtlege, og ingen av dei ville servert denne til mat. «All saft er betre enn dette» blir det sagt.

– Er det noko gale med flaska? Kan den verkeleg vere sånn? spør Mats.

Presten Merete kan avkrefte vinfeil. Den er sånn.

– Det er ikkje noko «kropp» å snakke om her. Det er snarare eit lik, seier Maj-Britt, til høglytt latter.

– Eit kadaver, skyt Mats inn.

– Den er veldig søt, og flyt i alle retningar. Ferdig med den, seier Merete.

– Det er tvilsamt om denne vinen vil bidra til auka rekruttering til Den norske kyrkja, seier Mats spøkefullt.

Alter-poeng: 0

Matbord-poeng: 0

---

Torres Sangre De Toro Red

• Frå: Penedès i Katalonia, Spania.
• Drueinnhald: 50 prosent Syrah og 50 prosent Garnacha.
• Alkohol: 0,0 prosent.

---

– Namnet Sangre de Toro betyr vel «okseblod». Det har den fargen til, seier Mats.

– Den er som ei frisk og syrleg saft, og smakar ferske blåbær, bjørnebær og kirsebær. Men han luktar litt surt, seier Freddy.

– Og så har han denne garvesyra, tanninane, som gjer deg tørr i munnen, seier Merete.

«Til nøds» er bruken ved spisebordet heime, konkluderer dei.

– Kanskje den kunne fungert i ein Sangria, seier Maj-Britt.

Alter-poeng: 4 (av 10)

Matbord-poeng: 3,5 (av 10)

---

JJ Leitz Pinot Noir Alcohol Free

• Frå: Tyskland.
• Drueinnhald: Pinot Noir.
• Alkohol: 0,0 prosent.

---

– Dette er den første alkoholfrie vi kunne sett merkelappen vin på, seier Mats.

– Her har vi ikkje så mykje bringebær og jordbær som ein Pinot Noir gjerne skal ha, men den har modne raude eple og litt dvaske kirsebær, saman med litt skogbotn og jord, seier Freddy.

– Den er litt druesaft-aktig. Men veldig mykje betre enn kyrkjevinen, seier Merete.

– Det er ingen konkurransedansar, men han kan halde takta, seier Maj-Britt, og held fram:

– Vinen er slank, tørr, frisk og syrleg.

Den har ikkje veldig mykje «å gi», konkluderer panelet. Men vinen er behageleg å drikke – til begge «bord». At den ikkje gjer for mykje av seg kan vere ein god ting, særskilt i nattverdsamanheng.

Alter-poeng: 7 (av 10)

Matbord-poeng: 6 (av 10)

---

Moscatel de Cheste

• Frå: Valencia, Spania.
• Drueinnhald: Moscatell.
• Alkohol: 15 prosent.

---

– Ifølge mi uhøgtidelege spørjerunde bruker kanskje halvparten av katolske kyrkjelydar i Norge denne. Eg trur det stort sett har ein praktisk funksjon: Den er på dunk, og søt, så den er god å oppbevare, fortel Mats.

Her må den testansvarlege ta forbehold og sjølvkritikk – for å servere vinen romtemperert, ikkje kald. Derfor kan alkoholen vere meir framtredande, seier ekspertpanelet.

– Dette var søte saker! bryt Maj-Britt ut.

– Ja, dessertvin, seier Merete.

– Den kan gå til ost, denne, men det er vel sjeldan ein får det på eit oblat, seier Maj-Britt, til latter frå panelet.

Ho held fram at eldre menneske ofte er glade i søtare vin, ettersom smakssansen svekkast med åra.

Testarane skildrar lukta av gul tørka frukt, halm og krydder – og ein flott gylden farge.

– Finn du noko røykelse her også, så får du gull, røykelse og myrra! seier Maj-Britt.

Vinen «gjer mykje av seg», er konklusjonen, og gir ei feit munnkjensle.

– Den er nesten litt vulgær. I lettheita si er det noko formildande ved dei førre alkoholfrie, seier Maj-Britt.

Alter-poeng: 4,5 (av 10)

Matbord-poeng: 2,5 (av 10)

---

Fairview Goats do Roam 2021

• Frå: Western Cape, Sør-Afrika.
• Drueinnhald: 60 prosent Shiraz, 15 prosent Cinsault, 13 prosent Mourvèdre, 8 prosent Grenache, 4 prosent Carignan.
• Alkohol: 13,5 prosent.

---

– Dette er ein sørafrikansk variant av den franske vinstilen «Côtes du Rhône». Det er eit ordspel! fortel Freddy, og det er som om ei teikneserielyspære slås på for alle.

Goats do Roam. Côtes du Rhône. Uansett; dette er husvinen til Uranienborg kirke i Oslo.

– Dufta er tiltalande, held Freddy fram.

– Ja, den er rein, og byr på moden raud frukt, seier Maj-Britt.

– Det er ei krydderheit i han, og vanilje. Vinen har ein ettersmak som nesten kan sitte i fleire timar. Med andre ord god lengde, som det heiter, seier Mats.

– Ja, du vil kjenne i lang tid etterpå at «no har eg vore til nattverd», seier Freddy.

Ein god matvin, konkluderer paneldeltakarane – men han har mykje syre og tørrstoff.

– Han kunne vore bra til for eksempel oksehalesuppe eller noko anna skikkeleg kraftig. Serverer du denne til ein stakkars wienerschnitzel, vil han bli heilt øydelagt, seier Mats.

Kontrasten er stor mellom den søte muscatellen og denne bitrare, litt hardare raudvinen. Det vil gi to særs ulike nattverdopplevingar, trur Maj-Britt.

– Dette er nok den første vinen kor vi kan snakke om ein slags kompleksitet. Kanskje nettopp det kan vere litt fint i samanheng med nattverd, seier ho.

– Ja, å forstå nattverdmysteriet i seg sjølv er heller ikkje enkelt. Det er kanskje å dra det litt langt, men slik sett kan det jo passe, seier Mats.

– Eg er derimot ikkje heilt imponert over handverket i vinproduksjonen her, seier han.

– Denne er merka «Fair Trade» og det vil eg trekke fram som noko positivt for kyrkja, seier Freddy.

– Det trekk oppover at ein serverer noko i ein heilag augneblink som ikkje har gått på menneskerettane laus, konkluderer han.

Alter-poeng: 5,5 (av 10)

Matbord-poeng: 6,5 (av 10)

---

Kopke Fine Ruby

• Frå: Douro e Porto i Portugal.
• Alkohol: 19,5 prosent.

---

Dette er vinen studentane ved Teologisk fakultet (TF) forrettar med i kapellet sitt.

– Han luktar litt mugg – men frukta er ikkje død. Eg kjenner absolutt rosin og sjokolade, seier Mats.

– Den tunge sødmen er nok litt mykje for min smak. Men den er spenstig og har lang ettersmak. Eg blir veldig tørr i munnen, då. Det kan vi kan ha til ettertanke når vi ser for oss å sette oss i kyrkjebenken igjen, seier han.

Sødmen er likevel balansert, meiner Maj-Britt. Den har også syre, og er relativt slank og frisk til stilen portvin. Til måltid kan den fungere til ost, kake eller sjokoladedessert, føreslår panelet.

– Og til nattverd får du jo berre denne lille smaken. Det vil varme innsida veldig, som ein god klem, seier Maj-Britt.

Alter-poeng: 5,5 (av 10)

Matbord-poeng: 7 (av 10)

---

Fiin Gammel Portvin

• Frå: Douro e Porto i Portugal.
• Alkohol: 20 prosent.

---

– Det er julevin, det her, seier Maj-Britt, og får støtte frå dei andre i at denne luktar stjerneanis og andre krydder, nøtter, rosin og tørka frukt.

– Alkoholen stikk veldig i denne. Ved den førre blei du varm som med ein klem – her er det meir som ein øyrefik, held Maj-Britt fram.

Alle dei gode kryddersmakane blir overkøyrt av alkoholen, meiner samtlege, og det er veldig mykje sødme i portvinen. Dei prøvar å vatne han ut, slik enkelte kyrkjelydar gjer, men det døyvar berre alt. Vinen er ubalansert, meiner dei tre som er igjen.

Alter-poeng: 4 (av 10)

Matbord-poeng: 5 (av 10)

---

Graham’s Late Bottled Vintage 2017

• Frå: Douro e Porto i Portugal.
• Drueinnhald: 65 prosent Touriga Nacional, 10 prosent Tinta Roriz, 10 prosent Tinta Barroca, 10 prosent Touriga Franca, 5 prosent Tinto Cao.
• Alkohol: 20 prosent.

---

– Oj, så flott farge! Det ser jo faktisk ut som blod! seier Maj-Britt, med referanse til Jesu blod i nattverden.

– Dette er den beste av portvinane, utan tvil. Igjen har du rosin og krydder – og eit tydeleg preg av at han er lagra på fat, seier Freddy.

Dette er ein god, kompleks vin, med konsentrert frukt, og balansen mellom sødme og syre er riktig, er dommen.

– Det er mykje av alt her, men det heng saman. Smaken ligg lenge på tunga, men på ein meir skånsom måte, seier Mats.

– Ja, fruktdelen heng igjen, og utviklar seg etterkvart. Det er kvalitet, seier Freddy,

– Med fiken og krydder... Det er heilt kake oppi her! seier Maj-Britt.

– Og tobakk, skyt Mats inn.

Skal ein bruke noko så tydeleg og påtrengande til alters? Spørsmålet om kva ein altervin skal vere kjem opp til diskusjon.

– Skal fokuset vere at «no gler eg meg til nattverd fordi presten har vore i Portugal og funne noko godt?» spør Mats retorisk.

– Det skal vere ein rein og fin vin, som det ikkje er noko feil med. Det er kanskje dumt å gi trekk for at vi synest han er for god. Det må vere innanfor når det er til ein anstendig pris – og vi betalar jo ekstra skatt på alkohol.

Alter-poeng: 6 (av 10)

Matbord-poeng: 9,5 (av 10)

Oppsummering

Etter å ha smakt seg gjennom ti vinar, står det nokre kvalitetar fram for smakspersonane, som dei vil tilrå dei som skal velje altervin:

• Ein sober, lett vin. Gjerne med reine fruktsmakar.
• God struktur. Ikkje for høg alkohol.
• Ein vin du «gløymer». Nattverd handlar ikkje om ei intens smaksoppleving.
• Passande druer kan vere: Pinot Noir, Riesling eller vinar frå området Soave.

Vinnaren til nattverd er tysk, alkoholfri Pinot Noir frå JJ Leitz, som får 7 av 10 poeng til sitt bruk. Til utanom-altersk bruk er Graham’s portvin vinnaren, med 9,5 av 10 smakspoeng.

[ «På ett område har den kristne avholdsbevegelsen gått for langt: I kirkens nattverdfeiring» ]