Krigen har kløyvd familien til Yuliia i to. Snart skal ho endeleg få sjå søstera igjen

Folk hastar forbi i hallen på Oslo bussterminal. På ein benk sit Yuliia Ferreira og kikar granskande ut på bussane utanfor.

I sju dagar har ho følgt ei dramatisk flukt frå sidelinja. No skal ho snart få litt ro.

– Eg får ikkje sova, eg får ikkje eta. Eg får ikkje til å konsentrera meg om studia.

Ho tek opp mobilen igjen. Dei elegant manikyrerte hendene sveiper over skjermen.

Krigen i Ukraina er der, på mobilen til Yuliia. Bilete av utbomba blokker og hus. Videoen av ein russisk tanks som køyrer over bilen til ein gammal mann.

Men mobilen er også ei kjelde til håp. Som då søstera ringde frå den ukrainske grensa og sa: «No er me endeleg på veg ut av helvete».

Ei nær storesøster

Larissa er storesøster til Yuliia. Då dei var små, var det Larissa som skulle passa på Yuliia. No er det omvendt.

Heime hjå Yuliia i den vesle, vestlandske bygda Valestrandsfossen er det reidd opp to ekstra senger. Ei til Larissa, ei til sonen Artem på ti år.

På ei veke er dei gått frå å vera ein liten, ukrainsk kjernefamilie til å bli krigsflyktningar. Pappaen til Artem er gått frå å vera ein vanleg sivil til å gjera seg klar til å kjempa i krig.

– Eg og Larissa var alltid saman då me var små. Då eg flytta til ein annan by for å studera, snakka me saman på telefon kvar dag, fortel Yuliia.

Det er fire år mellom dei to søstrene. Då dei fekk barn, hugsar Yuliia korleis dei kom endå nærare kvarandre. Dei fekk ei felles erfaring og to nesten jamgamle søner som likte å leika saman.

Dei to gutane såg så like ut, som tvillingar, tenkte ho. Kjøpte Yuliia noko til sonen, kjøpte ho det same til nevøen.

I dag har ho gjort eit unntak. Ho har kjøpt ein eigen ting berre til nevøen. Rundt eine fingeren har ho ein nøkkelring. På den heng ein lodden elg med t-skjorte med norsk flagg på.

Den skal Artem få, når ho endeleg skal få sjå han igjen.

Mange tusen kilometer på flukt

Det pip i mobilen. Larissa har sendt ei melding om at bussen er forseinka.

Yullia opnar kartet på mobilen, viser med velstelte negler korleis fluktruta til Larissa og Artem har kveila seg mange tusen kilometer gjennom Europa.

Familien kjem frå byen Myrhorod, om lag midt i Ukraina. Byen ligg på vegen mellom storbyane Kharkiv og Kyiv. Kvar dag kjem russiske styrker nærare. Kvar kveld går flyalarmen.

Dagen invasjonen starta, høyrde familien til Yuliia bomber slå ned i nærleiken. Yuliia bønnfalte søstera om å flykta.

Familien pakka ein stor koffert og sette kursen vestover. Dei tok småvegane for å unngå krigssonene.

På grensa til Romania måtte mannen til søstera bli igjen. Menn i stridsdyktig alder får ikkje lov å forlata Ukraina.

– Eg håpar dei ikkje sender han for å kjempa i Kyiv. Det er veldig farleg.

Ved den rumenske grensa gjekk Larissa og Artem om bord i ein turbuss. Der var dei i to døgn.

Frå bussvindauget har dei sett Ungarn, Austerrike, Tyskland, Danmark og Sverige susa forbi. Bussen har køyrt dag og natt og berre stoppa for rastepausar.

Mamma vil ikkje bli flyktning i eit framand land

Det er ein person Yuliia så gjerne skulle sett var med på den bussen: Mamma.

Då familien sette seg i bilen for å flykta, nekta ho å setta seg inn.

– Mamma er sta og tøff. Ho nekta å flykta. Då krigen kom, sa ho til meg: Eg har jordbær eg skal plukka. Våren er på veg. Eg blir her.

Yuliia sukkar.

– Eg trur mamma stenger verkelegheita litt ute. Men ho er vaksen, eg kan ikkje pressa henne.

Ho fortel om ei mamma som elskar hundar og hagearbeid, som syng i kor og har mange vener. Ei mamma som ikkje har lyst å bli flyktning i eit framand land.

Mange eldre gjer som mora til Yuliia. Dei blir, medan dei unge flyktar.

Yuliia seier ho forstår det litt. For eldre er det ofte tyngre å bryta opp, farlegare å flykta, tøffare å koma til eit nytt land utan å kunna språket.

Samtidig plagar ho seg sjølv med tvilen. Kva om mora eigentleg ville flykta?

– Kanskje trur mamma at det ville bli for mykje for meg om alle kom samtidig. Ho veit eg ikkje har jobb, kanskje ho tenkte det ville bli for vanskeleg. At det viktigaste var at Larissa og Artem skulle reisa.

«Eg hadde aldri sleppt henne»

Som barn såg Yuliia ofte mora på veg ut døra i grøn uniform med kjortel. Ho jobba lange dagar på laboratoriet til det lokale meieriet.

Dette var Ukraina på 1980-talet, og nesten alle mødrene Yuliia kjente til, var i arbeid.

Då mora hadde fri, tok ho Yuliia og Larissa med på den lokale kafeen for å kjøpa is. Vaniljeis var det einaste alternativet, for dette var under sovjettida. Men likevel var det noko magisk med desse pausane.

I det siste har Yuliia tenkt mykje på mora, og den tida dei fekk saman i vinter. Etter ein lang pandemi kunne mora endeleg koma på besøk til Vestlandet. Det er berre ein dryg månad sidan ho reiste tilbake til Ukraina.

Yuliia ser ut vindauget.

– Hadde eg visst. Eg hadde aldri sleppt henne. Eg hadde aldri latt henne reise.

Tøff overgang til Noreg

No er det fire år sidan Yuliia kom til Noreg. Alt starta med at ho møtte ein norsk mann på internett.

– Han er trygg og snill. Han er ein type som gjer det han seier, som eg kan stola på.

Likevel var overgangen til Noreg tøff.

– Det var ikkje så lett å koma hit. Eg kunne ikkje språket og skjønte ikkje korleis du gjer ting. Sånn som korleis kjøpa billett på bussen.

– No må kanskje søstera di gjennom litt av det same som deg?

– Ja, men no kan eg hjelpa henne.

Sjølv begynner Yuliia å slå røter her. Sonen hennar snakkar kav Osterøy-dialekt. Ho held på å fullføra studiar til å bli IT-utviklar og blir alt kalla inn til jobbintervju.

Då krigen braut ut, viste også lokalsamfunnet seg frå si beste side. Naboar og kjende ringde og sende meldingar, det kom blomar og sjokolade levert på døra.

[ Jakter russiske krigsforbrytere ]

Endeleg framme

Reklamar flimrar forbi på skjermane på Oslo bussterminal. På den eine skjermen dukkar det opp eit bilete av ei jente som ser alvorleg inn i kameraet, teksten proklamerer «Du kan hjelpe barna i Ukraina».

– Me tek det kanskje for gitt. Å kunna leva kvar dag i tryggleik og stabilitet.

Yuliia tek mobilen igjen opp frå veska.

– Auga ser det, men eg klarer ikkje tru på det inni meg, at det har skjedd.

Så ringer telefonen. Det er Larissa. Dei er framme.

Yuliia leiter fram på kartet kor bussen er parkert. Den står eit stykke unna, ho spring ut av stasjonen.

Ute er lufta skarp og himmelen blå. Yuliia går over ei gangbru som kryssar jernbaneskinene. I det fjerne ser ho turbussar parkert på lang rekke.

– Det må vera ein av dei.

«Takk»

Stega til Yuliia er raske, blikket granskande. Så ser ho ei kvinne i ei knallraud vinterkåpe.

Dei kjem begge med eit lite skrik, før dei spring inn i armane til kvarandre.

Yuliia bøyer seg ned og gjev Artem ein klem. Han kikar opp på tanta, han ser sjenert og nysgjerrig ut på same tid.

Larissa har alt lært seg eit ord på norsk: Takk. Ho seier det fleire gongar til Vårt Lands journalist og fotograf.

Me går saman til hotellet Yuliia har bestilt. Ein stor koffert og nokre handlenett er alt Larissa og Artem har med til det nye livet i Noreg.

På hotellet ventar ei rein seng og ein varm dusj. Så set dei turen mot Vestlandet.

Yuliia har fått litt meir ro.

– No vil me heim og slappa av. Pusta litt.

Dette møtet skjedde i Oslo 4. mars. På kvelden sat Yuliia og Larissa oppe lenge og snakka, så sov dei så tungt at dei forsov seg til flyet neste dag. No bur Larissa og Artem med familien til Yuliia på Vestlandet. Yullia fortel at dei likar den friske lufta og utsikta mot fjorden.

Larissa og Artem har søkt asyl. Artem kjeder seg på dagane og gler seg til å begynna på norsk skule. Pappaen til Artem har førebels ikkje blitt sendt til Kyiv, men han må forsvara heimbyen om den blir angripen. Han fortel Yuliia at han ikkje orkar å rydda vekk kleda etter familien, for då blir det så tomt rundt han.

Yuliia snakkar med mora kvar dag på telefon. Ho har ikkje gjeve opp håpet om å få henne til Noreg.

---

Ukraina i krig

• Krigen i Ukraina er inne i si tredje veke.
• FN anslo tysdag at rundt 1,4 millionar barn har til no flykta frå Ukraina-krigen. Det betyr at det kvart sekund er eit barn i Ukraina som blir flyktning.
• I Noreg får ukrainske borgarar mellombels kollektiv beskyttelse. Det gjer at dei slepp ei tidkrevjande behandling, opplyser UDI.

---