I helga samlast Senterpartiet til landsmøte på Lillehammer. Partiet vart stifta i 1920 under namnet Bondepartiet, og har historisk hatt tette band til bondeorganisasjonane.

På utkanten av desse organisasjonane har det vekse fram eit bondeopprør, som har samla nesten 60.000 underskrifter til eit opprop og skapa stort engasjement på sosiale medium.

Den erfarne kommentatoren Thomas Vermes i ABC Nyheter har etterlyst stemma til Trygve Slagsvold Vedum i debatten. Han meiner Sp-leiaren har vore taus om saka.

Når Vårt Land møter Vedum i forkant av landsmøtet, stiller me derfor følgande spørsmål:

– Støtter du bondeopprøret?

– Ja. Dei er yrkesbrør som har laga ein Facebook-aksjon og skapa ein samfunnsdebatt. Det er bra, seier Vedum, som sjølv har ein gard i Stange kommune.

[ Produserer mat til nesten 1.000 nordmenn: – Gjev ikkje inntekter nok til å brødfø mine eigne ungar ]

Peiker på faglaga til bøndene

Vedum meiner bondeorganisasjonane no må ta til seg kritikken til opprørarane.

– Landbruket er velorganisert og har sterke faglag, der så å seie alle bøndene er organiserte. Så skal me i partia lytta til dei.

Men heller ikkje norske politikarar slepp unna kritikken i oppropet:

«Politikerne har ansvar på vegne av det norske folk å fylle sine fagre ord med innhold. Ingen har de siste årene gjort det. Bonden sitter igjen med smuler.»

Noko av kritikken går på korleis ein reknar ut inntektene i jordbruket. Opprørarane meiner reknestykka ikkje stemmer med verkelegheita, og gjev inntrykk av at bøndene har større inntekter enn det dei faktisk har.

– Har Sp hatt god politikk på dette?

– Det er fleire ting som er interessant i den diskusjonen. Det tenker eg me må ta med faglaga. Me må berre sjå på desse reknestykka og bli einige om korleis me gjer det. Det er enormt viktig for landbruket at ein klarer å vera einige om tala, seier Vedum.

Det er enormt viktig for landbruket at ein klarer å vera einige om tala.

—  Trygve Slagsvold Vedum

Desse reknestykka legg grunnlag for jordbruksoppgjeret. I årets oppgjer var bondeorganisasjonane så misnøgde med tilbodet frå staten, at dei braut forhandlingane.

Heile oppgjeret går rett til Stortinget, som skal handsama saka 16. juni.

– Til sjuande sist handlar det om politisk vilje

Vårt Land har tidlegare møtt opprørsgeneral Tor Jacob Solberg, som driv jorda på 11 andre gardsbruk, men som no for første gong kuttar i drifta.

Han fortalde at opprøret er retta mot eit stadig større press på effektivisering og stordrift. Kritikken rammar regjeringar av ulike fargar.

Sp-leiar Vedum er kjend for «kaffikopp-strategien», der han reiser landet rundt for å snakka med vanlege folk.

– Har du vore flink nok til å fanga opp dette opprøret, Vedum?

– Eg kjenner mange av dei folka som er aktive i bondeopprøret. Denne diskusjonen er ikkje ny for oss. Men så må ein ikkje gå seg vill i diskusjonen om berekningsgrunnlaget for inntekt. Til sjuande sist handlar det om politisk vilje: Om ein vil ein prioritera norsk matproduksjon og bruka middel over statsbudsjett og tollvern til det. Så tenker eg me kan alltid bli betre på alle felt.

[ Hva skal vi andre gjøre når bøndene slutter? ]

---

Oppgjer og opprør

• Jordbruksoppgjeret blir no behandla i Stortinget, etter at det vart brot mellom staten og bøndene.
• Regjeringa føreslår ei ramme på rundt 962 millionar kroner. Bøndene på si side kravde 2,1 milliardar kroner pluss ei investeringspakke på 450 millionar kroner.
• Samstundes går det føre seg eir bondeopprør som krev betre vilkår for bøndene. Tre av fire nordmenn støtter opprøret, viser ei undersøking frå Nationen.

---

Ap: Me vil sikre bruk av meir av beiteressursane

Talsmannen til Ap i landbrukssaker, Nils Kristen Sandtrøen, vil ikkje omtala den rolla Sp har hatt i debatten om jordbruksoppgjer og bondeopprør.

Men han og partiet ønsker ein ny kurs som tek vare på landbruk med fjord og fjell – og der det finst lite matjord.

– Dei seinare åra har landbrukspolitikken gjeve ei sentralisering av gardar og industrien som høyrer til feltet. De er me kritiske til – og her vil me snu retninga i politikken, seier Sandtrøen.

Tek Ap makt etter valet, vil opptrappingsplanen som partiet meisla ut i 2018, ligga i botn av utforminga av politikken.

– På kva måte skil Ap seg frå kursen som regjeringa og andre parti har?

– Me vil sikra bruk av meir av beiteressursane: Areal høgt til fjells og utmark. Grasbasert mjølk- og kjøttproduksjon, saue- og geitehald må prioriterast og styrkast. Men i Sp legg mange vekt på kraftforbasert produksjon. Der går det eit tydeleg skilje.

Ap vil også ha klarare omfordeling: Dei som driv stort og i dag får fleire millionar i tilskot frå staten, til dømes dei største føretaka i grøntnæringa, må henta meir av inntektene frå marknaden.

Der fleire bruk no har stor avhengigheit av importert arbeidskraft, ønsker Ap eit opplegg der fagrørsla er med for å sikra ei betre organisering.