Det kunne kanskje blitt fred mellom israelarar og palestinarar snart, viss det berre hadde vore gamle menn med rabbinar- og mullaskjegg som slost. Sinte, gamle menn har ofte dårleg hjarte.
Men det er flest tenåringar. Det er dei me ser rasa med intifada-slynger og stein på Gaza og i Jerusalem. Det er tenåringar som er israelske grensesoldatar. Kven ville ikkje vore rasande når alt er berre vald og død der du bur? Rettferda dei tørster etter blir til krav om hemn. For ungdom som skulle tenkt på sommarferie og skuleplass til hausten, er framtida eit mørkt bomberom der lysbrytaren ikkje er å sjå.
Ansikt til ansikt. Ingen trur at den israelsk-palestinske konflikten ville sett annleis ut akkurat nå, viss diplomatane hadde vore på jobb i staden for på fellesferie. Ikkje eingong Ap-fansen tar Jonas Gahr Støre sitt mantra om «dialogue» på alvor. Diplomatane har brynt seg på Midtausten før, med forsøk på millimeter-lirking av tunge interesser. Dialogen deira består av kompromiss og tilslørt språk for å hala i land akseptable avtalar. Naudsynt, sjølvsagt, når det verkar. Men ikkje verkeleg dialog.
Den verkelege dialogen skjer akkurat nå, på graset ved ein innsjø i Maine i USA. Tre hundre israelske og palestinske ungdommar er løfta ut av krigssona heime, til ein stad der lufta er frisk og avstanden gir perspektiv. På den internasjonale sommarleiren til organisasjonen Seeds of Peace møter dei «fienden» ansikt til ansikt. Unge leiarspirer møter sine eigne fordommar og redsler, dei snakkar ut om spørsmåla som skaper vald og hat heime. Dei kranglar, leikar og blir venner.
Løysinga. Sidan starten i 1993 har over 5.000 ungdommar gått gjennom dette dialogprogrammet. Tidlegare deltakarar fortel at dei kjende seg hjelpelause, sinte og sårbare før samtalane. Dei meinte at den andre sida hadde feil, at valden kunne rettferdiggjerast. Dei trudde ikkje at dei sjølve kunne endra noko, eller at fred var muleg. Nå ser dei den andre sitt perspektiv. Dei ser på seg sjølve som løysinga. Fleire har byrja fredsskapande aktivitetar i sitt eige nærmiljø.
Ideen er ikkje ny. På 1980-talet dukka nord-irske ungdomar opp på heimplassen min, Sand i Ryfylke, kvar sommar. Frå Belfast-området kom katolikkar og protestantar, i regi av organisasjonen Peace People. Noko liknande skjer i prosjektet Bridgebuilders, der Israelsmisjonen samlar palestinsk og israelsk ungdom til kurs og teambuilding.
Lyse hovud. Heime i Noreg er ikkje borgarkrigen like om hjørnet, slik nokre ekstremistar prøver å få oss til å tru. Men me ser at ungdommar blir radikaliserte i fleire retningar. Folk er engstelege for både Syria-fararar og høgreradikale.
Men framtida har ein lysbrytar. Kort tid etter 22. juli-terroren fekk dialogpresten Iselin Jørgensen ein uventa telefon: Muslimske ungdommar ville ha kontakt med kristne. Dei ville spørja dei sjølv, i staden for å lesa om dei. Saman med ungdommane starta presten i Kirkelig dialogsenter faste dialogtreff i Oslo. Nå går jødar, muslimar og kristne på besøk til einannan i moskéar, synagoger og kyrkjer. Ein kveld spurde fire afghanske jenter med hijab om dei kunne bli friviljuge i Fransiskushjelpen, fordi dei tykkjer den katolske besøkstenesta gjer ein så god jobb.
Nærleik oppstår. Fordommar forsvinn. Fiendskap blir vanskeleg. Dialogen skaper forståing på eit mykje djupare plan enn det politiske.
Big guns. Fenomenet verkar marginalt: Tjue ungdommar her, nokre tusen der. Det er relativt små interesseorganisasjonar som driv med dette, og dei står sist i køen når politikarane prioriterer.
Når det er verkeleg alvor er det «time to pull out the big guns.» Kva det tyder, viser tala i forsvarsbudsjetta. Kven veit kva som hadde skjedd om styresmaktene hadde brukt ein prosent av summane på dialog i staden. På eit par generasjonar var ungdommen kanskje ikkje berre kringsett av fiendar, men av potensielle venner. Tanken er til å bli svimmel av.
Men ingen politikar blir hugsa for konflikten som aldri vaks seg stor. Tiltak som verkar tjue år etter at ein har gått av, er eit dårleg monument for ei landsmoder eller ein landsfader. Så for all del, prioriteringa er heilt forståeleg.
Ann Kristin van Zijp Nilsen,
kommunikasjonsleiar i Areopagos og redaktør for magasinet Tørst