Utleigarar vil ikkje huse rom-kultur

Arbeidet med å få eit eige hus for den nasjonale minoriteten starta i fjor. Med hjelp frå eigedomsmeklarar søkte ein høveleg lokale for senteret. Om lag 30 utleigarar melde seg med tilbod etter annonsering, fortel Kai-Rune Myhrer, dagleg leiar i Romano kher:

– Men då dei høyrde kven som skulle bruke lokala, Kirkens Bymisjon saman med norske rom, trekte dei fleste seg.

Myhrer fortel at ingen sa det rett ut, «vi vil ikkje leige ut til rom», men han seier at det var den klare oppfatninga dei sat att med.

I arbeidet med å etablere ­Romano kher - Romsk kultur- og ressurssenter, valde Kommunaldepartementet Kirkens Bymisjon­ til å gjere jobben. Etter at ­Bymisjonen hadde fått tillit frå norske rom.

Diskriminering

– Kva tenkjer du om at utleigarar av kontor- og næringslokale ikkje vil leige ut til rom?

– Det handlar om diskriminering, fordommar og ein-for-alle-mentalitet. Vi ser det same når rom skal leige bustader; folk vil ikkje leige ut til rom fordi dei er rom, seier Myhrer.

Han meiner at det romske kultursenteret nettopp difor er viktig å få realisert slik det er tenkt.

– Det vil fungere som ein ­møtestad og gjere gapet mellom majoritet og minoritet mindre ved at folk blir kjent, og kan sjå forbi fordommane.

For å få opna dørene til senteret, valde Bymisjonen og Romsk råd å etablere det mellombels i Gamlebyen kirke i Oslo, ei nedlagt kyrkje Bymisjonen har leigt sidan 2014.

Fordommar

Kommunalminister Monica Mæland (H), som har det politiske ansvaret for Norges fem nasjonale minoritetar, vitja nyleg Romano kher. Ho erkjente at rom framleis møter fordommar. Statssekretær Anne Karin Olli (H) i Kommunaldepartementet har eit særskilt ansvar for å følgje landets minoritetar. Ho likar ikkje det ho høyrer om mangelen på utleigevilje:

– Vi er kjent med at det finst fordommar mot rom i den norske befolkninga, og eg tek på største alvor at norske rom meiner at fordommar kan vere ein grunn til at det har teke tid å finne ein stad, seier ho, og understrekar at «vi framleis må vere på vakt og motvirke denne typen haldningar, både nasjonalt og internasjonalt».

I jakta på eit permanent lokale har departementet no kopla inn Statsbygg, og Olli melder at ein har stor tru på å finne noko som høver i nær framtid.

Orsaking

Romsk kultur- og ressurssenter er tufta på ei ­orsaking – og ei oppreising:

«På vegne av den norske stat vil jeg nå beklage – overfor norske rom: Jeg beklager den rasistiske ekskluderingspolitikken som ble ført – i tiårene både før og etter andre verdenskrig. Jeg beklager også de fatale følgene denne politikken fikk for norske rom under Holocaust. Regjeringen vil også gi en form for kollektiv oppreisning, som også rom selv har etterspurt», sa statsminister Erna Solberg (H) på den internasjonale romdagen i 2015, 8. april.

I 2017 kom pengane til etablering og drift av senteret, 13 millionar kroner. Solbergs orsaking og den kollektive oppreisinga er tufta på ein forskingsrapport frå 2015. I Å bli dem kvit - Utviklingen av av en «sigøynerpolitikk» og utryddelsen av norske rom viste HL-senteret fram den syste- matiske diskrimineringspolitikken skiftande regjeringar og storting førte før og etter andre verdskrig.

«Sigøynarparagrafen»

Blant dei Solberg ba om orsaking for tre år sidan, er det etterkomarar etter dei første rom som kom til Norge. Desse innvandra til landet midt på 1800-talet og tiåra som følgde. Og møtte raskt institusjonalisert diskriminering. I 1927 vedtok Stortinget ein lov som sa at minoriteten ikkje var ønskt i Norge; dei blei nekta å reise inn i landet.

I 1934 prøvde 68 personar frå sju familiar i Belgia å reise tilbake til Norge, landet dei fleste var fødde i. Dei søkte seg vekk frå diskriminering. Men dei blei stoppa på grensa mellom Tyskland og Danmark. Norge ville ikkje vite av dei, sjølv om familieoverhovuda hadde norske pass.

Dei 68 måtte til slutt gje opp, og vende tilbake til Belgia. I 1942-1943 blei dei arresterte og deporterte. I alt blei 66 norske rom deporterte til tyske leirar, Auschwitz inkludert. Berre fire overlevde. Tre norske romfamiliar blei nærast totalutsletta.

I 1950-åra søkte overlevande om å få vende tilbake til Norge, men blei avviste. Etter mediemerksemd og politisk press blei likevel dei negative vedtaka ­omgjort.

I 1956 oppheva Stortinget «sigøynarparagrafen» i framandloven frå 1927. Dei folkevalde kom fram til at han var rasediskriminerande. I perioden 1955–1972 fekk dei fleste rom med norsk statsborgarrett innvilga norsk statsborgarskap, og familiane fekk kome til Norge som norske borgarar.

Kyrkjelyd

Nokre tiår seinare strevar norske rom med å finne rom som kan romme deira ferdig planlagde senter.

– Kva har de ikkje fått realisert i lokala de held til i no?

– Vi har ikkje fått opna kafeen, ein viktig møtestad mellom rom og storsamfunnet, mellom minoritet og majoritet, seier Kai-Rune Myhrer, dagleg leiar i Romano kher, og legg til:

– Heller ikkje den romske kyrkjelyden har kunne flytta inn på senteret. Han er særs viktig for rom, og sjølv om vi i dag held til i ei kyrkje, er det ikkje plass til kyrkjelyden.