– Reinspikka menneskeleg om 1. verdskrig

Regissøren Peter Jackson er mest kjend for dei fantasifulle Ringenes Herre-filmane. No er han aktuell med krigsdokumentaren They Shall Not Grow Old. Filmen hadde premiere i oktober i 2018, og blir vist på Tromsø internasjonale filmfestival (14. januar til 20. januar).

Jackson var skeptisk då britiske Imperial War Museum spurde han om å lage ein dokumentar basert på 700 timar med filmopptak frå krigen.

– Eg hadde jo sett bilda i dokumentarar i fleire tiår, same greie om att og om att. Kom igjen, kva tenker de med?, sa eg. Så fekk eg følgjande idé: La oss sjå kor bra vi kan restaurere materialet med moderne teknologi. La oss sjå om det er mogleg å få det til å sjå ut som det er innspelt i dag, seier Jackson til Aftenposten.

Løysinga vart å restaurere dei gamle filmane med fargar, god lyd og 3D. Resultatet er ein 99 minuttar lang film som viser dagleglivet og dei grufulle hendingane i verdas første industrielle krig. Dei originale filmopptaka er sjølvsagt lydlause. Men med profesjonell hjelp har dei funne ut kva som antakeleg blei sagt.

– Vi fekk profesjonelle leppelesarar til å sjå på opptaka og fortelje oss kva folka i filmen sa. Etterpå fekk vi skodespelarar til å lese inn setningane, seier Jackson til Daily Mail.

Vanlegvis prøver krigsdokumentarar å fortelje oss den politiske historia. Det ville ikkje Jackson gjere denne gongen.

– Den er reinspikka menneskeleg. Vi nemner ingen stadar, tider, slag eller datoar. Vi tilbyr inga forklaring på kvifor krigen starta eller slutta. Det handlar utelukkande om den menneskelege erfaringa, seier Jackson til Aftenposten.

Nøgd festival

Assisterande programsjef for Tiff, Henning Rosenlund, er nøgd med å få filmen til festivalen.

- Det er ein veldig spennande film og eit unikt prosjekt, og ein spennande filmregissør, så det var klart at vi ønskte å ha denne på programmet vårt. Det er stor interesse, og visningane er utselde, seier han.

Vårt Lands filmkritikar Kristin Aalen er på Tiff og fekk med seg den første syninga av filmen på festivalen.

– Publikumarane eg snakka med, hadde delte meiningar om filmen. Ei pensjonert lærarinne syntest filmen var heilt fantastisk. Ho hadde lese ei bok om krigen og følte at filmen tydeleggjorde det ho hadde lese, medan ein godt vaksen mann sa at det var den verste filmen han hadde sett. Kameraten hans sa at filmen fekk fram kor forferdeleg krig er, men at filmen var for lang.

Vond film

Sjølv kan ho forstå at filmen skapar vonde kjensler hos publikum.

– Filmen viser det forferdelege gjørmehelvetet soldatane var i. Jackson brukar ei kronologisk forteljing som byrjar i svart-kvitt med begeistra gutar ned i 14-årsalderen i London som vil vere med i krigen. Når krigen byrjar, går det frå svart-kvitt til handkolorerte bilde. Det slår inn som ein skakande effekt. Soldatane stig fram som levande, unge gutar i gjørma.

Aalen anbefalar filmen, men åtvarar mot sterke bilde.

– Folk bør sjå filmen, berre dei veit at her blir ingenting skjult. Lika ligg strødd. Om du veit at du toler det, er filmen eit historisk dokument som viser kor meiningslaust og brutalt det er med krig.

Dei som vil sjå filmen her til lands, må enten komme seg på Tiff eller smørje seg med tolmod. SF studios seier til Vårt Land at dei ikkje har avklart om filmen vil bli ein del av kinoprogrammet.

LES OGSÅ: Kultfilm får nytt liv i serieformat