Gir ut bok på berre 88 ord

I mengda av bøker som kjem ut kvar haust, finst det både korte og lange. Det finst gode og dårlege korte bøker på same vis som det finst gode og dårlege lange bøker. Likevel er det interessant å sjå litt nærmare på den aller kortaste litteraturen.

Tidlegare i år gjekk debatten om tynne bøker har for lite innhald, eller kostar for mykje vurdert mot innhaldet dei tilbyr. På den andre sida får ofte tynne bøker positive verdivurderingar. Blant vinnarane av Tarjei Vesaas’ debutantpris dei seinaste tjue åra, til dømes, kan det store fleirtalet av bøkene reknast som tynne, med eit sidetal på litt over 150 i gjennomsnitt.

Kvar og ei av desse prisvinnarane er likevel som mastodontar å rekne samanlikna med bøkene til Jørn H. Sværen. Til dømes er boka Håndtak (2015) på berre éi setning: «et håndtak i form av en springende hjort». Det same er dei nyare Elisabeth og Eden. Dei to sistnemnde er tekne med i boka Tolv bøker, nyleg gitt ut på Kolon forlag. Denne er på 96 sider, men har berre 88 ord i alt.

Tolv bøker i éi

– Eg har eit anstrengt, nær sagt heilagt forhold til det skrivne ord, seier Sværen til Vårt Land.

– Og så brukar eg uforholdsmessig lang tid på å skrive, legg han til.

Ideen om småbokformatet fekk han gjennom arbeidet med miniatyrar i forlaget H Press, som han starta i 2004. Sidan har han gitt ut ei rekke korte bøker på sitt eige England Forlag, med offsettrykk på kvalitetspapir. To gonger tidlegare har han samla opp småutgivingane og gitt dei ut mellom to permar på Kolon forlag, Dronning av England og Britisk museum.

Med den ferske Tolv bøker ønskte han i utgangspunktet å skrive ei lengre bok, men landa likevel på småbokformatet som strukturerande prinsipp. Tolv bøker er dermed blitt nettopp tolv bøker, samla i éi.

– Det er ein balansegang. Når er det for lite? Eg prøvde lenge å bygge eit større dikt ut av linja i Håndtak, men til sist måtte eg berre stole på det eg hadde. Då laga eg ei bok på fire sider: tittelen og linja. Men det tok mange år å komme dit, seier Sværen, som brukte rundt to år på å sette saman Tolv bøker.

Nokre av bøkene har han hatt liggande lenge, andre skreiv han etter kvart som samlinga tok form.

Den australske forfattaren Paul Daley skreiv i avisa The Guardian nyleg ein lovprisande kommentar om korte bøker. Her skriv han mellom anna at ein i den korte litteraturen ikkje har noko å gøyme seg bak: «In brevity there’s nowhere to hide.»

– Du er modig når du gir ut så korte bøker?

– Kortformatet gjer det først og fremst mogleg for meg å bli ferdig med noko. Eg skriv lite, samtidig som eg liker å lage bøker. Eg set bøkene mine sjølv, og tenker på papir og slikt. Det ville ikkje blitt det same om eg hadde sendt ut ei linje på eit vanleg ark, på e-post eller lagt ho ut på nettet. I staden legg eg omsorg i den fysiske boka, med godt papir og trykk, og bind ho inn for hand, til dømes. Då får ho ei anna tyngd. Det materielle påverkar lesinga, meiner Sværen.

Forfattaren trur at ein del skrivande ikkje stoler på det opphavlege biletet, men ofte fyller på med ord rundt kjernen. «Slush», kallar han det, med referanse til imagisten Ezra Pound. «Graut» på godt norsk.

– Av og til må ein seie nei til straumen, til meir informasjon. Ein må seie: Nei! Dette! Men det er sårbart, sjølvsagt, om det ber eller ikkje.

Eg har eit anstrengt, nær sagt heilagt forhold til det skrivne ord

—  Jørn H. Sværen, forfattar og forleggar

Opptatt av Bibelen

I Sværens kortfatta og konsentrerte forfattarskap er det hyppige innslag av religiøsitet. Det gjeld også Tolv bøker, der både kyrkje, kross, profetar og Edens hage er til stades. Eitt av dikta er tidlegare skrive til Påske og pasjon, kunstprosjektet i regi av Oslo bispedømme.

Dei religiøse trådane samsvarer med Sværens personlege interesse for metafysiske spørsmål. Til dømes gav han for nokre år sidan ut eitt-nummer-tidsskriftet Teologi, saman med forfattaren Mazdak Shafieian, der ei rekke framståande forfattarar og intellektuelle skreiv om teologiske spørsmål i ei sekulær tid.

Sværen interesserer seg i stor grad for dei bibelske forteljingane og biletbruken til dei bibelske forfattarane.

– Bibelen er ei av dei beste og viktigaste bøkene eg har lese. Han har informert så store delar av den vestlege kunsten og skriftkulturen. For meg er Bibelen eit reservoar av bilete. Det er svært mykje å hente derfrå, seier han.

Sværen har tatovert orda «tro» og «håp» på nevane sine, og «kjærlighet» på ryggen.

– Eg er glad i Paulus, sjølv om han er ein problematisk figur. Han er klin kokos, eit vandrande paradoks. Eg likar det intense ved han, intensiteten i breva hans. Det brenn under føtene hans.

Ein anna bibelreferanse finn vi i det såkalla parasitt-tidsskriftet «Gresshoppene har ingen konge» som Sværen driv for tida – eit tidsskrift som låner plass i andre tidsskrift. Tittelen er henta frå Ordspråka.

– Bibelen er ei skattkiste. Eg er full av desse historiene og figurane, ettersom eg har lese så mykje i han. Veldig ofte kling det med i det eg skriv, trur eg. Og eg skriv også gjerne om eller vidare på vers frå Bibelen, fortel han.

Søker intensitet i teksten

Forfattaren nemner både dei tolv disiplane og dei tolv småprofetane i samtalen om Tolv bøker. Det er ei enkel bok, meiner han. Det er håp der, sjølv om der også finst noko apokalyptisk og mørkt.

Og alt saman formidla på berre 88 ord, som nemnt.

– Eg trur intensiteten kan bli svakare eller forsvinne om ein skriv for mykje. Og når det er lite tekst, kan romma bli større. Ein kan vandre rundt der, for seg sjølv, og tenke sjølv, seier Sværen.

[ Ny vind i segla for Anne-Cath. Vestly ]

– Kva tenker du om kortformatet i til dømes Instagram-poesi? Det er noko anna?

– Det er noko anna. No har ikkje eg Instagram. Eg er knapt på internett. «Bildene forsvinner», står det ein stad i denne boka. Slik er det med alt. Bilete forsvinn, menneske forsvinn. Samtidig vil eg gjerne legge igjen noko til nokon, seier Sværen.

Med dei fysiske bøkene sine skriv forfattaren både i dialog med fleire tusen år gamle forfattarar og i samtale med framtidige generasjonar. Det er iallfall perspektivet hans.

– Ja, det gir meining for meg. Det gjer meg både trygg og liten. Kvart ord, kvart komma blir viktig, seier Jørn H. Sværen.

– Det er nok ord der ute allereie, og eg vil heller vere stille enn å fylle på med graut.

---

Jørn H. Sværen

• Forfattar og forleggar. Også kjent som ein av medlemmane i bandet Ulver
• 49 år
• Bur i Oslo
• Har gitt ut ei rekke småbøker på England Forlag gjennom mange år
• Aktuell med Tolv bøker (Kolon forlag)

---