Tause om
 døden

Eg starta på skulen i ­august 1966. Langt sterkare enn minnet om den første­ skuledagen er minnet om ein tragedie nokre veker tidlegare:­ Ei bussulukke som kosta fire menneske livet. Fem overlevde som ved eit mirakel.

Ser du etter på Wikipedia kva som hende her i landet laurdag 23. juli 1966, får du opp buss-ulukka i Gaupne i Luster. Ein buss på veg innover Lusterfjorden vart påkøyrd av ein bil som prøvde å køyre forbi på den då berre 4,5 meter breie riksvegen. Sjåføren mista kontrollen over bussen. Den gjekk utfor ei svært bratt skråning på 37 meter, vart kasta rundt og enda i fjorden.

Det var ei travel bussrute – mange frå min heimkommune var vekependlarar frå industrikommunen Årdal og tok bussen heim etter å ha gått i land frå ei ferje. Denne laurdagen vart det sett opp ekstrabuss – med god plass. Bussjåføren tok med familien for at dei skulle vitje vener. I ulukka omkom sjåføren, kona, sonen på ni og ein slektning av kona. Av dei fem overlevande, var sju år gamle Marit. Ho hadde mista far, mor, bror og ein kjær slektning.

LES OGSÅ: – Å miste en gammel venn er å miste en del av seg selv

Som klistra

Vi hadde ikkje bil – det var ikkje så mange som hadde det i 1966. Difor gjekk vi mykje. På gåturen frå huset vårt til garden der mor vaks opp, er det vel midtvegs svært god utsikt langt innover Lusterfjorden. Som om det var i går hugsar eg søndag 24. juli 1966 då vi stoppa og såg bussen liggja i fjorden. Vi visste at Marit var åleine igjen i familien. Vi kjende dei ikkje personleg. Men far min, som også var vekependlar frå Årdal, hadde mange gonger site på bussen med Johannes Stokkebø som sjåfør.

Tre veker etter tragedien byrja Marit og eg i skulen. Vi var sju i førsteklassen. I sommar fortalde­ Marit Stokkebø Solakovic for 
første gong offentleg om buss-ulukka, i Sogn Avis. «Eg kan så vidt hugse første skuledagen», fortalde ho.

Avisa spurde: «Kva med klasse­kameratane dine? Spurde­ dei deg om ulukka?» Marit svara:­ «Nei. Sjølv om ingen snakka om hendinga, så hadde eg ei kjensle­ av at kvar eg kom, visste alle kven eg var. Marifjøra er ei lita bygd, og ulukka gjekk inn på alle.»

Vi seks gutane hadde i tilfelle lært oss ei lekse om livet, døden og omsorg, ikkje berre ei lekse i matte, norsk og usikker barndom.

MIN TRO: Overbevist om et liv etter døden

Ikkje eit ord

Ho har heilt rett. Det vart ikkje sagt eit ord. Det var ingen parole som møtte oss om at dette ikkje skulle snakkast om. Vi snakka om tragedien heime. Bygdefolket viste medkjensle under gravferda – kyrkja romma ikkje alle som kom. Men dette var lenge før det blei laga kriseteam og sørgesamlingar. Ein pult i tredje klasse stod tom då klassen møttest igjen. I første klasse var ein av elevane den einaste overlevande i familien sin. I dag ville vi fått beskjed heime om å bry oss om Marit, og skulen hadde laga opplegg ved skulestart.

Seinast i sommar var vi nokre som sat i heimbygda og snakka om denne og fleire andre døds-ulukker i heimkommunen i skule­åra våre. Tanken slo tungt inn over meg – det blei ikkje sagt eit ord då skulen starta. Ikkje då – og ikkje seinare då tragedien kom meir på avstand.

Skulen var eit barn av si tid. Det fanst ikkje tanke på eller opplegg for å snakke om tragediar. Ingen visste verdien av å snakke.

Vi seks gutane var også barn av vår tid. Vi var små, usikre og klønete. Vi hadde ikkje språk for alvoret. Klassemiljøet vart prega av at Marit var einaste jente. At det ikkje blei prega av at ho var den einaste overlevande, er tungt å ta inn over seg, 50 år etter. Så keitete var vi gutane den gongen at det å snakke til ei jente på ­tomannshand utløyste erting. Så korleis i all verda skulle vi tenkje på – eller våge, dersom vi hadde tenkt – å snakke til ei jente om døden og om korleis ho hadde det?

Spor

Det har nok sett spor hos henne at vi var tause. Det har sett spor hos meg også, det er vondt å tenkje på. At Marit – som til ­dømes for lengst er blitt ei god bestemor – har klart seg godt i livet er heilt andre å takka­ enn oss. Ho vart teken hand om ikkje minst av sine gode (og sjølve ­sørgjande) besteforeldre som let henne bu hos seg.

Kva det hadde hatt å seie for Marit dersom vi hadde snakka om tragedien og brydd oss om henne i sorga, kan vi ana. Vi seks gutane hadde i tilfelle lært oss ei lekse om livet, døden og omsorg, ikkje berre ei lekse i matte, norsk og usikker barndom. Så, orsak Marit at vi ikkje sa eit ord.

[ DISKUTER KOMMENTAREN ELLER DEL DINE ERFARINGER PÅ VERDIDEBATT ]